16 tiếng đấu trí với nhóm không tặc cướp máy bay trên đường băng

Ngày 5/9/1986, chuyến bay số hiệu 73 của hãng Pan Am (Pan American World Airways) có lịch trình từ Bombay đến New York, với điểm dừng tại Karachi và Frankfurt.

Chuyến bay hạ cánh xuống sân bay Karachi lúc 4h30. Máy bay chở 394 hành khách và 9 trẻ sơ sinh, 14 thành viên phi hành đoàn (gồm một người Mỹ và 13 người Ấn Độ). Tổng cộng 109 hành khách đã xuống máy bay tại Karachi.

Chuyến xe buýt đầu tiên chở hành khách mới từ Karachi vừa kịp đến máy bay đang đỗ trên đường băng thì biến cố xảy ra.

Lúc 5h44, bốn tên không tặc cải trang thành nhân viên an ninh sân bay Karachi, được trang bị súng trường tấn công, súng lục, lựu đạn và thắt lưng chứa chất nổ dẻo. Chúng lái xe van được cải tạo trông giống xe an ninh sân bay, trang bị còi báo động và đèn nhấp nháy, đi qua trạm kiểm soát an ninh đến một trong những cầu thang lên máy bay.

Cả bốn lao lên chiếc Boeing 747, bắn chỉ thiên. Một tiếp viên hàng không bị bắn vào chân, ép phải đóng cửa. Một tiếp viên khác đang ở ngoài tầm nhìn của nhóm khủng bố đã với tay lấy hệ thống liên lạc nội bộ và nhấn số khẩn cấp vào buồng lái.

Nữ tiếp viên Sunshine Vesuwala bị chĩa súng vào đầu, trong khi những tên khủng bố cố gắng xông vào buồng lái. Sunshine trì hoãn đủ lâu để các phi công thoát khỏi máy bay qua cửa sập khẩn cấp trên trần.

Lúc này, máy bay đã nằm dưới sự kiểm soát của bốn kẻ không tặc. 365 người trên máy bay bị bắt làm con tin.

Cuộc giằng co với bốn kẻ khủng bố

Nhóm không tặc hành động cho Abu Nidal, một trong những tổ chức khủng bố nguy hiểm nhất thế giới lúc bấy giờ. Tổ chức này chịu trách nhiệm cho vụ tấn công kép tại sân bay Rome và Vienna vào tháng 12/1985, khiến 19 thường dân thiệt mạng và hơn 100 người bị thương; vào ngày 6/9/1986, chúng nổ súng vào một giáo đường Do Thái ở Istanbul, khiến 22 người thiệt mạng. Israel và Mỹ đứng đầu danh sách kẻ thù của chúng, xếp ngay sau là phần còn lại của phương Tây.

Pan Am, hãng hàng không quốc tế chính của Mỹ, là mục tiêu hàng đầu của khủng bố. Bộ tứ lên kế hoạch lái chuyến bay 73 vào một mục tiêu quân sự của Israel, nhưng mọi chuyện diễn ra không như mong đợi ngay từ những giây phút đầu tiên khi các phi công nhanh trí đã thoát ra ngoài.

Chỉ một thời gian ngắn sau khi chiếm quyền điều khiển máy bay, tên cầm đầu Zaid Hassan Abd Latif Safarini, người Jordan, nhận ra không có phi công nên buộc phải đàm phán với các quan chức.

Bên ngoài đường băng, giám đốc hãng Pan Am tại Karachi, Viraf Doroga, dùng loa phóng thanh để bắt đầu đàm phán với bốn tên không tặc. Ông nói rằng ban quản lý sân bay đang tìm kiếm phi công để đưa chúng đến nơi cần đến.

Khoảng 10h, Zaid đến chỗ Rajesh Kumar, hành khách Ấn Độ gốc Kenya 29 tuổi, vừa nhập tịch Mỹ được hai tháng. Zaid ra lệnh cho Rajesh quỳ ở cửa trước máy bay và quay mặt về phía trước, hai tay đặt sau đầu. Hắn thương lượng với lãnh đạo Pan Am, tuyên bố nếu phi công không được đưa lên máy bay trong vòng 30 phút, Rajesh sẽ bị bắn.

Ngay sau đó, Zaid nổi nóng với các quan chức, túm lấy Rajesh rồi bắn vào đầu anh trước mặt nhiều nhân chứng cả trên và ngoài máy bay. Hắn đá nạn nhân xuống đường băng bên dưới.

Zaid ra lệnh cho Sunshine đi thu thập hộ chiếu của hành khách người Mỹ. "Tôi cố gắng không đưa cho hắn thứ hắn muốn. Nếu họ là người Mỹ da trắng, tôi sẽ thả lại hộ chiếu vào lòng họ. Tôi giấu hộ chiếu dưới ghế khi hắn yêu cầu tôi sàng lọc", cô tiếp viên kể.

Sunshine nói đã làm mọi cách để kéo dài thời gian: "Bạn không thể tranh cãi với kẻ mạnh hơn mình, bạn phải thật tinh ranh. Tôi không nghĩ mình có thể sống sót ra khỏi đó, nên tốt hơn là đi làm việc thiện thay vì trốn tránh".

Không tìm được người Mỹ nào, nhóm khủng bố gọi tên Mike Thexton, công dân Anh. Mike bước lên phía trước máy bay. "Tôi chết lặng khi nghe tên mình. Tôi cố gắng tự thuyết phục rằng sẽ có lời giải thích nào đó và có lẽ họ sẽ cho tôi rời khỏi máy bay, nhưng vẫn không thể ngăn ý nghĩ họ đang chọn tôi để bắn", Mike nhớ lại.

Mike bị bắt ngồi bệt xuống sàn, giơ hai tay lên cao quá đầu giống những hành khách khác, chịu một cú đá mạnh.

Các lãnh đạo Pan Am vẫn cố gắng đàm phán từ bên ngoài. Hành khách bị dồn vào giữa máy bay, phải ngồi xuống lối đi, khu vực bếp và cửa. Thời gian trôi qua, trẻ em chơi đùa để quên nỗi sợ, người lớn thì cầu nguyện.

Mike, giáo viên kế toán, giả vờ cầu nguyện theo nghi thức Hồi giáo để lấy lòng những kẻ khủng bố. Anh cũng cầu xin kẻ cầm đầu tha mạng cho mình. Mike đến dãy Himalaya để tưởng nhớ Peter, người anh trai qua đời ở đó ba năm trước. "Tôi nói với hắn rằng bố mẹ tôi không còn ai khác, xin đừng làm hại tôi", Mike kể.

Thảm kịch trong khoang máy bay

Khi hết kiên nhẫn, những kẻ khủng bố đe dọa rằng nếu phi công vẫn chưa xuất hiện, cứ 15 phút sẽ có một hành khách bị bắn.

Tình trạng bế tắc của vụ cướp máy bay tiếp tục kéo dài đến tối. Vào khoảng 21h, động cơ máy bay ngừng hoạt động, bên trong tối đen như mực. Nhóm khủng bố hét lên một tiếng rồi nổ súng, ném lựu đạn. Những vệt sáng lớn xé toạc bóng tối. Mọi người gào thét trong kinh hoàng và đau đớn.

Tổng cộng 22 người thiệt mạng, hơn 100 người bị thương.

"Tôi đã nghĩ mình sắp chết", Mike, một trong những người sống sót, kể lại trong phim tài liệu Hijacked: Flight 73 lên sóng năm 2023.

Ngay trước vụ xả súng, Mike và Sunshine được phép trở lại khoang chính. "Sau đó, chúng nổ súng, khắp nơi, không mục đích. Tôi nghe thấy tiếng lựu đạn, tiếng súng Kalashnikov phía sau và tiếng súng phía trước. Tôi nghe thấy tiếng chúng thay băng đạn. Rồi mọi thứ im bặt... Tôi ngẩng đầu lên và thấy hình dạng một cánh cửa trên nền trời đêm. Tôi nhảy khỏi cánh trái, thoát ra với một vết xước ở khuỷu tay", Mike nhớ lại khoảnh khắc cận kề cái chết.

Trong cảnh hỗn loạn và tối tăm, ít nhất ba cánh cửa đã được mở. Một tiếp viên hàng không mở cửa L3, dù cầu trượt không bung ra, một số hành khách và phi hành đoàn liều mình nhảy xuống từ độ cao 6 m. Cửa thoát hiểm R3 phía trên cánh được một hành khách mở ra, hai người nhảy ra từ lối này.

Một nhân viên mặt đất bị kẹt trên máy bay trong lúc nguy cấp đã mở cửa R4, cửa duy nhất được trang bị cầu trượt khẩn cấp, giúp nhiều hành khách thoát hiểm an toàn.

Tiếp viên trưởng Neerja Bhanot và các thành viên phi hành đoàn đã dũng cảm trợ giúp hành khách rời đi trước, rồi quay trở lại máy bay trong bóng tối để cố tìm kiếm người sống sót. Neerja bị bắn vào hông, qua đời trong bệnh viện sau đó.

Ba tên không tặc đang chạy trốn thì bị an ninh sân bay bắt giữ. Zaid vẫn còn trên máy bay khi lực lượng an ninh Pakistan ập vào.

Nỗi ám ảnh của người sống sót

Dwijal Dave, 11 tuổi, sống sót sau 16 giờ kinh hoàng trên máy bay. Cậu bé nghỉ hè cùng gia đình ở Ấn Độ, và đang bay về nhà một mình. Dwijal nhớ đã dỗ dành một đứa trẻ nhỏ hơn, ngồi bên kia lối đi, bằng một chiếc ôtô đồ chơi, sau đó nắm lấy tay đứa trẻ và phát hiện cậu bé đã chết. Sự việc khiến Dwijal mang cảm giác tội lỗi sâu sắc: "Tại sao mình sống sót còn em ấy thì không?".

Nữ tiếp viên Sunshine được yêu cầu nhận dạng những kẻ không tặc và được đưa đến bệnh viện, nơi những người chết được xếp dọc hành lang. "Có một đống giày dép và quần áo dính máu chất dưới tầng hầm. Cảnh tượng đó rất, rất buồn. Nó khiến tôi cảm thấy kinh khủng", cô kể.

Sunshine nhận được thư cảm ơn từ hành khách vì sự nhanh trí của mình. Còn từ Pan Am? Một cây bút máy hiệu Cross.

Sau vụ việc, Sunshine ra làm chứng tại phiên tòa ở Pakistan, thấy những kẻ không tặc mỉm cười khi lời khai của các nhân chứng không được coi trọng. Thời điểm đó, chính phủ bị cáo buộc che đậy. Bộ chỉ huy cấp cao thông báo rằng một cuộc đột kích đã giải cứu hành khách, nhưng các nhân chứng phủ nhận có bất kỳ sự trợ giúp nào; sau khi tiếng súng nổ ra, phải mất 25 phút biệt kích mới tiếp cận được máy bay.

Ngày 6/7/1988, những tay súng và đồng phạm bị kết án tử hình ở Pakistan, sau đó được giảm xuống tù chung thân.

Sunshine rời Ấn Độ vào năm 1994, vẫn làm tiếp viên hàng không cho đến năm 1995. "Tôi yêu công việc của mình. Tôi sẽ không để chuyện đã xảy ra thay đổi điều đó", cô bày tỏ. Nhưng Sunshine hiếm khi nói về vụ không tặc: "Tôi đã suy nghĩ rất nhiều. Trước đây tôi là người mạnh mẽ, nhưng chuyện đó đã khơi dậy rất nhiều sự tức giận trong tôi. Tôi mất niềm tin vào con người".

Sau một cuộc chiến pháp lý kéo dài nhiều năm, phi hành đoàn Ấn Độ của Pan Am đã giành được một phần bồi thường, nhưng ít hơn so với công dân Mỹ.

Hai tuần sau vụ khủng bố 11/9/2001 ở Mỹ, Zaid, vốn đã được thả khỏi nhà tù ở Pakistan, bị FBI bắt giữ và đưa về Mỹ. Tại đây, hắn nhận tội với 95 tội danh, bao gồm tội giết người, bị kết án 160 năm tù vào ngày 13/5/2005.

Mike, Sunshine và Dave nằm trong số những người tham dự phiên tòa xét xử Zaid tại Washington năm 2003. "Hắn không hề tỏ ra hối hận chút nào", Sunshine nhớ lại.

Năm 2008, Pakistan thả bốn người đàn ông còn lại, trục xuất về Palestine. Họ vẫn nằm trong danh sách truy nã gắt gao nhất của FBI. Mỹ treo thưởng tới 5 triệu USD cho người cung cấp thông tin dẫn đến việc bắt giữ hoặc kết án họ.

Cuộc gọi của kẻ cầm đầu sau 36 năm

Mike vẫn bị ám ảnh cả trong những cơn mơ, hai năm sau vụ cướp máy bay.

Sau khi Zaid bị giam giữ tại Mỹ, Mike viết cuốn sách What Happened to the Hippy Man?, bắt đầu trao đổi thư với Zaid thông qua một người bạn vào giữa những năm 2000. Mike muốn trò chuyện với hắn để cố gắng hiểu thêm về những gì đã xảy ra ngày hôm đó. Zaid chưa bao giờ công khai nói về việc nổ súng trên chuyến bay 73.

Cuộc gọi từ nhà tù đến vào một buổi chiều tháng 6/2022. "Thật tuyệt khi được nghe giọng anh. Tôi vẫn nhớ khuôn mặt anh. Tôi không thể nào quên ngày hôm đó", Zaid nhẹ nhàng nói.

"Anh đã hy vọng điều gì sẽ xảy ra?", Mike hỏi kẻ khủng bố. Zaid giải thích rằng một nhiệm vụ tự sát dường như là cách tốt nhất để hắn thoát khỏi cuộc sống trong tổ chức rắc rối này. "Tôi rất tiếc về điều đó", Zaid bày tỏ.

Hắn kể với Mike rằng đã nổ súng vì hoảng loạn. Mike nói: "Tôi đã nghĩ rằng anh sẽ bắn tôi nhưng anh không làm vậy. Anh đưa tôi lại với những người khác". Câu trả lời bằng tiếng Anh bập bẹ của Zaid khiến Mike sửng sốt: "Anh đã nói với tôi rằng anh trai anh đã chết".

Mike nghẹn ngào nhớ lại đã tuyệt vọng đến nhường nào khi bị chĩa súng vào người: "Tôi đã thì thầm với một tiếp viên hàng không 'Làm ơn nói với gia đình tôi rằng tôi yêu họ rất nhiều'". Mike không ngờ rằng bản thân sống sót nhờ anh trai đã khuất.

Vụ cướp chuyến bay 73, cũng như những vụ khác, đã không đạt được mục tiêu. Trong cùng thập kỷ đó, hoạt động khủng bố chuyển hướng sang đánh bom máy bay, bao gồm chuyến bay 182 của Air India ngoài khơi Ireland vào tháng 6/1985, cướp đi sinh mạng của tất cả 329 người trên máy bay; và vụ đánh bom vào tháng 12/1988 nhắm vào chuyến bay 103 của Pan Am, trên bầu trời Scotland, khiến 270 người thiệt mạng.

Philip Baum, giám đốc điều hành của công ty tư vấn an ninh Green Light và là giáo sư thỉnh giảng về an ninh hàng không tại Đại học Coventry, cho biết: "Đây là một trong những vụ cướp máy bay khủng bố cuối cùng của thời kỳ đó. Ngày nay, cướp máy bay cực kỳ hiếm, do khủng bố thực hiện lại càng hiếm hơn. Họ sẽ phải vượt qua một hệ thống an ninh tinh vi hơn rất nhiều. Dù chất nổ, đặc biệt là chất nổ tự chế, vẫn là một thách thức, nhưng hiện nay rất khó để lén đưa các loại vũ khí cướp máy bay truyền thống qua hệ thống an ninh".

Tuệ Anh (theo Telegraph, BBC, India Today)