2025 - năm đột phá về hạ tầng giao thông

Vượt mục tiêu 3.000 km đường cao tốc

Năm 2025 đánh dấu bước tiến lớn của mạng lưới cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2 (2021-2025) đi qua khu vực Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Sự kiện thông xe kỹ thuật mạng lưới ngày 19/12 giúp trục cao tốc xuyên Việt thông suốt từ Lạng Sơn đến Cà Mau.

Cùng với trục dọc, các tuyến cao tốc kết nối vùng như Biên Hòa - Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng cũng tạo nhiều mốc quan trọng, hình thành hành lang vận tải mới cho Tây Nguyên và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Tại hai đô thị lớn, Vành đai 4 (Hà Nội) và Vành đai 3 (TP HCM) bước vào giai đoạn thi công cao điểm, một số đoạn dự kiến thông xe kỹ thuật ngay năm nay.

Theo Bộ Xây dựng, tính đến hết năm 2025, cả nước hoàn thành 3.803 km (gồm 3.345 km tuyến chính và 458 km đường dẫn), vượt mục tiêu 3.000 km cao tốc đề ra. Đây là bước tiến vượt bậc so với giai đoạn 2001-2010 (89 km) và 2011-2020 (1.163 km). Riêng 5 năm gần đây, ngành giao thông hoàn thành khoảng 2.000 km, gần gấp đôi 10 năm trước đó.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn nhìn nhận, việc đưa vào khai thác hơn 3.000 km cao tốc là một "kỳ tích lớn", minh chứng cho thành quả phát triển hạ tầng chiến lược và quyết tâm xây dựng đất nước hiện đại. Hành trình này được xem là cuộc "cách mạng" về tư duy quản lý và là "thao trường" hun đúc khát vọng của con người Việt Nam.

Với lộ trình mở rộng lên 5.000 km vào năm 2030, hệ thống giao thông hiện đại sẽ trở thành nền tảng phát triển logistics quốc gia, thúc đẩy đô thị hóa vùng ven và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế cho Việt Nam.

Sân bay Long Thành giảm tải cho Tân Sơn Nhất

Trong lĩnh vực hàng không, năm 2025 ghi nhận những dự án có tác động trực tiếp tới năng lực vận hành của các cửa ngõ lớn nhất cả nước. Ngày 15/12, siêu dự án sân bay Long Thành đã đón chuyến bay kỹ thuật đầu tiên, chuẩn bị cho phương án khai thác chính thức vào giữa năm 2026. Đây được kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm trung chuyển quốc tế, chia sẻ áp lực cho Tân Sơn Nhất và nâng tầm vị thế của Việt Nam trong mạng lưới hàng không khu vực.

Tại TP HCM, nhà ga T3 Tân Sơn Nhất với công suất thiết kế khoảng 20 triệu hành khách mỗi năm cũng đã được đưa vào vận hành trong năm 2025. Việc T3 phục vụ chủ yếu các chuyến bay nội địa giúp tách dòng khách với nhà ga T1 hiện hữu, nâng tổng công suất toàn sân bay lên khoảng 50 triệu khách một năm. Bước tiến này giúp giảm đáng kể tình trạng ùn ứ tại khu vực sân đỗ, nhà ga và các trục đường kết nối xung quanh.

Ở phía Bắc, nhà ga T2 sân bay Nội Bài cũng hoàn thành mở rộng, đáp ứng đà tăng trưởng mạnh của thị trường quốc tế, duy trì vai trò cửa ngõ hàng không quốc tế lớn nhất miền Bắc.

Bên cạnh đầu tư công, năm 2025 ghi nhận sự trở lại mạnh mẽ của dòng vốn xã hội hóa với các dự án như sân bay Quảng Trị, sân bay Phú Quốc mở rộng và sân bay Gia Bình (Bắc Ninh). Dự án tại Gia Bình có tổng vốn đầu tư 195.000 tỷ đồng, đặt mục tiêu quy mô 30 triệu hành khách vào năm 2030 và hướng tới 50 triệu hành khách đến năm 2050.

Đường sắt, Metro và 'siêu cảng' đồng loạt khởi động

Bên cạnh hàng không và đường bộ, lĩnh vực đường sắt và cảng biển cũng ghi nhận những chuyển động mang tính bước ngoặt. Ngày 19/12, dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội - Hải Phòng với tổng mức đầu tư hơn 203.000 tỷ đồng khởi công. Đây được xem là trục vận tải chiến lược, kết nối hành lang kinh tế từ biên giới phía Bắc thẳng ra các cảng biển lớn.

Tại các đô thị, hệ thống đường sắt đô thị (Metro) cũng tăng tốc sau nhiều năm đình trệ. Hà Nội bắt đầu triển khai tuyến số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) và tuyến số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc). Trong khi đó, TP HCM chính thức khởi công xây dựng Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) và tuyến Bến Thành - Cần Giờ.

Đặc biệt, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam đã được đưa vào chương trình nghị sự để làm rõ phương án đầu tư, lộ trình và vai trò giữa Nhà nước với doanh nghiệp nhằm thu hút vốn xã hội. Dù chưa bước vào giai đoạn thi công chính thức, nhưng việc định hình chính sách, xây dựng các khu tái định cư dọc tuyến tại nhiều tỉnh thành và triển khai giải phóng mặt bằng được xem là tiền đề quan trọng cho dự án trọng điểm quốc gia này.

Lĩnh vực cảng biển cũng chứng kiến sự bứt phá ở cả ba miền:

Tại miền Bắc, các bến container số 5, 6 cảng Lạch Huyện (Hải Phòng) đi vào khai thác. Với khả năng tiếp nhận những tàu container lớn nhất thế giới, cảng cho phép hàng hóa xuất khẩu Việt Nam đi thẳng sang châu Âu, Mỹ mà không cần trung chuyển.

Tại miền Trung, cảng Liên Chiểu (Đà Nẵng) đang triển khai các hạng mục chính để trở thành một "siêu" cảng container, kỳ vọng mở ra không gian logistics mới cho miền Trung và hành lang kinh tế Đông Tây.

Tại miền Nam, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải tiếp tục được mở rộng đoạn luồng và tăng độ sâu. Việc đón được tàu trọng tải lớn từ 160.000 đến 200.000 DWT giúp nâng cao năng lực khai thác, khẳng định vị thế cảng cửa ngõ trung chuyển quốc tế.

Hạ tầng số giúp quản trị giao thông đô thị

Hà Nội và TP HCM đang đồng loạt đẩy mạnh đầu tư hệ thống giám sát giao thông bằng camera và công nghệ số, coi đây là trụ cột quan trọng của hạ tầng đô thị thông minh. Hệ thống không chỉ giúp phát hiện vi phạm, phân tích dòng xe mà còn hỗ trợ điều hành giao thông thời gian thực và tạo nền tảng cho các giải pháp quản lý nâng cao.

Tại Hà Nội, Công an thành phố đã lắp đặt mới hơn 1.800 camera AI trên các trục vành đai, tuyến đường hướng tâm và các nút giao trọng điểm. "Mắt thần" này có khả năng quay quét 360 độ, nhận diện khuôn mặt, biển số và phát hiện 20 hành vi vi phạm phổ biến từ khoảng cách 500 đến 700 m. Thủ đô đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ phủ khắp hơn 40.000 camera, trong đó hơn 16.000 chiếc chuyên biệt phục vụ quản lý an toàn giao thông, môi trường và trật tự đô thị.

Trong khi đó, TP HCM cũng đã triển khai hàng chục camera AI tại các tuyến đường trung tâm và những "điểm đen" về tai nạn để tự động ghi nhận lỗi giao thông. Bên cạnh việc xử phạt, dữ liệu từ hệ thống này được dùng để phân tích lưu lượng, giúp cơ quan chức năng điều tiết dòng xe và giảm thiểu ùn tắc.

Những điểm nghẽn

Mặc dù bức tranh hạ tầng giao thông năm 2025 ghi nhận nhiều chuyển động tích cực với tổng vốn đầu tư công duy trì ở mức cao, song nhiều "điểm nghẽn" vẫn hiện hữu, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và hiệu quả đầu tư.

Giải phóng mặt bằng tiếp tục là thách thức lớn nhất. Theo Bộ Xây dựng, nhiều dự án trọng điểm dù đã bố trí đủ vốn và hoàn tất thiết kế kỹ thuật nhưng không thể triển khai đồng loạt. Nguyên nhân chủ yếu do vướng mắc về giá đất bồi thường, thiếu quỹ tái định cư và chậm bàn giao mặt bằng sạch.

Tại các dự án như cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng, Biên Hòa - Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, hay các tuyến vành đai Hà Nội và TP HCM, việc chậm bàn giao mặt bằng khiến nhà thầu không thể thi công liên tục, làm phát sinh chi phí và nguy cơ kéo dài tiến độ.

Bên cạnh đó, sự thiếu đồng bộ sau đầu tư đang làm giảm hiệu quả khai thác. Nhiều tuyến cao tốc khi đưa vào sử dụng vẫn chưa hoàn thiện trạm dừng nghỉ, thiếu đường gom kết nối với khu dân cư, khu công nghiệp; một số đoạn chưa có làn dừng khẩn cấp, tiềm ẩn rủi ro an toàn giao thông. Trong lĩnh vực hàng không, các sân bay và nhà ga mới chưa được kết nối chặt chẽ với mạng lưới giao thông công cộng, hệ thống trung chuyển triển khai chậm khiến áp lực tiếp tục dồn lên đường bộ.

Ở cấp độ đô thị, Hà Nội và TP HCM vẫn đối mặt với bài toán ùn tắc, ô nhiễm và ngập úng, dù tổng vốn đầu tư hạ tầng mỗi năm lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng. Mật độ phương tiện cá nhân tại hai đô thị này tăng trung bình 8-10% mỗi năm, trong khi hệ thống giao thông công cộng khối lượng lớn, đặc biệt là metro, phát triển chậm và thiếu tính kết nối mạng. Thực tế cho thấy, đầu tư hạ tầng cần đi kèm quản trị đô thị đồng bộ mới có thể tạo ra đột phá về hiệu quả và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Đoàn Loan