5 vấn đề sức khỏe khiến tuổi thọ đàn ông ngắn hơn phụ nữ

Tuổi thọ của nam giới tại nhiều quốc gia luôn thấp hơn nữ giới, phần lớn xuất phát từ những bệnh lý âm thầm dễ bị bỏ qua. Những rối loạn dù nhỏ trong sức khỏe thể chất lẫn sức khỏe tinh thần đều có thể tiến triển lặng lẽ trước khi gây biến chứng nghiêm trọng.

Vì sao sức khỏe nam giới cần được chú ý hơn?

Theo WHO, tuổi thọ trung bình của nam giới thấp hơn phụ nữ khoảng 5 đến 6 năm. Sự chênh lệch này không phải do một nguyên nhân đơn lẻ mà là tổng hợp của sinh học, hành vi sức khỏe và các yếu tố xã hội.

Nam giới thường có nhiều thói quen gây hại đến sức khỏe. Theo thống kê tính đến năm 2023, Việt Nam có 38,9% nam giới trên 15 tuổi hút thuốc, thuộc nhóm các nước có người hút thuốc cao trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, tỷ lệ nam giới sử dụng rượu bia cũng cao hơn so với nữ giới, dẫn đến nguy cơ cao hơn về tim mạch, gan nhiễm mỡ và tai nạn giao thông.

Thói quen chăm sóc sức khỏe của nam giới cũng ảnh hưởng đáng kể đến tuổi thọ. Nhiều người thường hay trì hoãn việc đi khám khiến nhiều bệnh được phát hiện muộn, làm giảm hiệu quả điều trị.

Khi cộng hưởng các yếu tố từ lối sống đến áp lực xã hội, nam giới trở thành nhóm có nguy cơ cao mắc các bệnh mạn tính. Đây là lý do sức khỏe nam giới cần được quan tâm đúng mức, từ phòng bệnh đến tầm soát định kỳ, nhằm nâng cao tuổi thọ và sống vui khỏe hơn.

5 vấn đề sức khỏe khiến tuổi thọ đàn ông ngắn hơn phụ nữ và cách phòng tránh

Đàn ông thường ít khi nhận diện được những căn bệnh tiến triển trong âm thầm đến khi có biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe.

1. Bệnh tim mạch

Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến cho tuổi thọ trung bình của đàn ông ngắn hơn phụ nữ.

Đàn ông có xu hướng tích tụ mỡ nội tạng nhiều hơn và loại mỡ này đặc biệt nguy hiểm vì nó thúc đẩy tình trạng kháng insulin, viêm mạn tính và xơ vữa động mạch. Kết hợp với các thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu, chế độ ăn nhiều muối và ít vận động, thành mạch dễ tổn thương và hẹp dần theo thời gian.

Từ sau tuổi 40, testosterone ở nam giới giảm dần. Hormone này không chỉ liên quan đến sức khỏe sinh sản mà còn tham gia điều hòa chuyển hóa lipid. Khi testosterone giảm, nồng độ cholesterol xấu dễ tăng và cholesterol tốt giảm, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn động mạch. Đây cũng là lý do nguy cơ bệnh tim mạch tăng mạnh khi nam giới bước vào giai đoạn trung niên.

Bệnh tim mạch thường tiến triển âm thầm. Nhiều người chỉ nhận ra khi xuất hiện các dấu hiệu như đau tức ngực, cảm giác bó chặt ngực khi gắng sức, khó thở, hồi hộp hoặc cảm giác tim đập nhanh bất thường. Ở một số trường hợp, triệu chứng mơ hồ như mệt mỏi kéo dài, chóng mặt hoặc đau hàm cũng có thể là tín hiệu cảnh báo thiếu máu cơ tim.

Phòng ngừa bệnh tim mạch đòi hỏi sự kết hợp giữa lối sống và tầm soát sớm. Nam giới nên duy trì chế độ ăn giảm muối và chất béo bão hòa, tăng cường thực phẩm giàu chất xơ, đồng thời dành ít nhất 150 phút vận động mỗi tuần. Việc bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và ưu tiên giấc ngủ đủ góp phần quan trọng trong việc nâng cao sức khỏe.

Bên cạnh đó, kiểm tra định kỳ các chỉ số như huyết áp, đường huyết, mỡ máu và các chỉ số cơ thể giúp phát hiện sớm những thay đổi bất thường để có hướng điều chỉnh kịp thời.

2. Ung thư tuyến tiền liệt

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới trên toàn cầu. Theo các báo cáo, ung thư tuyến tiền liệt đứng thứ hai trong các loại ung thư thường gặp nhất ở nam giới. Số ca mắc mới được dự toán sẽ tăng từ 1,4 triệu ca trong năm 2020 lên 2,9 triệu ca trong năm 2040.

Đây là loại bệnh lý ung thư thường gặp ở nam trên 50 tuổi và tiến triển chậm. Giai đoạn đầu gần như không có triệu chứng rõ rệt, nên nhiều người không nhận ra sự thay đổi.

Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể xuất hiện tình trạng tiểu khó, tiểu yếu, tiểu nhiều lần hoặc đau vùng hạ vị. Một số yếu tố nguy cơ như tuổi tác, tiền sử gia đình và chế độ ăn nhiều chất béo động vật làm tăng khả năng mắc bệnh.

Đàn ông có thể tầm soát sớm ung thư bằng xét nghiệm PSA (kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt), siêu âm qua ngả trực tràng, chụp cộng hưởng từ và xét nghiệm sinh thiết tuyến tiền liệt. Việc phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm cho phép điều trị hiệu quả hơn và hạn chế di căn.

3. Bệnh tiểu đường

Tiểu đường tuýp 2 là một trong những bệnh mạn tính ảnh hưởng mạnh đến tuổi thọ nam giới. Theo số liệu thống kê từ Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), có hơn 589 triệu người trưởng thành đang sống chung với căn bệnh tiểu đường, và khoảng một nửa số người không biết mình đang mắc bệnh.

Nam giới thường tích tụ mỡ nội tạng nhiều hơn phụ nữ, đây là yếu tố làm tăng kháng insulin, dẫn đến tăng đường huyết và gây tổn thương mạch máu theo thời gian.

Khi đường huyết tăng kéo dài, các cơ quan như tim, thận, mắt và hệ thần kinh đều chịu ảnh hưởng. Một số nghiên cứu cũng ghi nhận nam giới mắc tiểu đường có nguy cơ cao hơn bị rối loạn cương, do mạch máu nuôi dương vật bị tổn thương sớm.

Tiểu đường tiến triển âm thầm và nhiều người chỉ nhận ra khi bệnh đã ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Những dấu hiệu sớm thường gặp gồm khát nước nhiều hơn bình thường, tiểu nhiều lần, mệt mỏi sau bữa ăn, đói nhanh và tăng cân vùng eo. Một số trường hợp còn xuất hiện gai đen ở vùng cổ hoặc nách, dấu hiệu của kháng insulin.

Phòng ngừa tiểu đường hiệu quả nhất bắt đầu bằng việc thay đổi lối sống. Một chế độ ăn cân bằng, giảm lượng đường tinh luyện và thức ăn chiên rán, kết hợp với chất xơ từ rau củ và ngũ cốc nguyên cám giúp ổn định đường huyết tốt hơn. Duy trì vận động đều đặn có tác dụng cải thiện khả năng sử dụng glucose của cơ thể.

Bên cạnh đó, khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm đường huyết là bước quan trọng để phát hiện bệnh sớm và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

Có thể bạn quan tâm bài viết: Bệnh đái tháo đường ngày càng phổ biến ở độ tuổi lao động

4. Rối loạn cương dương

Rối loạn cương dương (Erectile Dysfunction - ED) không chỉ là vấn đề sinh lý hay chất lượng đời sống tình dục. Nhiều nghiên cứu y khoa xem ED là một trong những dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh tim mạch, đặc biệt ở nam giới trung niên.

Mối liên hệ giữa rối loạn cương dương và bệnh tim mạch nằm ở hệ thống lưu thông mạch máu. Bản chất của quá trình cương phụ thuộc vào sự giãn nở của mạch máu và lưu lượng máu đến mô cương, vì vậy bất kỳ tổn thương nào ở hệ mạch đều có thể gây rối loạn cương.

Theo thống kê, khoảng 40% nam giới ở độ tuổi 40 đã trải qua các rối loạn trong đời sống tình dục do rối loạn cương dương, và tỷ lệ này tăng theo tuổi.

Điều đáng chú ý là rối loạn cương có thể xuất hiện 2 đến 5 năm trước khi người bệnh bộc lộ triệu chứng tim mạch rõ ràng như đau thắt ngực hay khó thở. Lý do là mạch máu dương vật có đường kính nhỏ hơn so với động mạch vành, nên các mảng xơ vữa do cholesterol sẽ gây ảnh hưởng tại đây trước. Vì vậy, rối loạn cương dương được xem là một tín hiệu cảnh báo giúp phát hiện sớm nguy cơ bệnh tim.

Các yếu tố nguy cơ gây rối loạn cương thường trùng với yếu tố gây bệnh tim mạch, gồm tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường tuýp 2, béo phì và hút thuốc lá.

Bên cạnh đó, testosterone giảm theo tuổi cũng góp phần đáng kể. Testosterone không chỉ liên quan đến ham muốn mà còn hỗ trợ duy trì chức năng mạch máu thông qua nitric oxide - chất giúp mạch máu giãn nở.

Khi nồng độ testosterone giảm mạnh, lưu lượng máu đến dương vật giảm và khả năng cương bị ảnh hưởng. Testosterone bắt đầu giảm tự nhiên từ sau tuổi 30 với tốc độ khoảng 1% mỗi năm.

Rối loạn cương khi kéo dài không chỉ gây ảnh hưởng đến tâm lý, giảm tự tin và tăng nguy cơ lo âu hoặc trầm cảm, mà còn liên quan trực tiếp đến giảm tuổi thọ nếu đi kèm các bệnh lý tim mạch không được kiểm soát. Nhiều nghiên cứu chỉ ra nam giới bị ED có nguy cơ cao hơn mắc nhồi máu cơ tim, đột quỵ và bệnh động mạch ngoại biên.

Thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, giảm rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý, tăng cường vận động và ngủ đủ giấc có thể cải thiện đáng kể tình trạng ED. Khi triệu chứng kéo dài, nam giới nên khám chuyên khoa nam học và tim mạch giúp xác định nguyên nhân và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, đồng thời giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng trong tương lai.

5. Rối loạn sức khỏe tinh thần

Rối loạn sức khỏe tinh thần là một trong những yếu tố quan trọng làm giảm tuổi thọ nam giới, nhưng thường bị xem nhẹ vì nhiều người có xu hướng chịu đựng âm thầm. Theo thông tin từ WHO thống kê vào năm 2021, tỷ lệ nam giới tự tử cao gấp hai so với nữ giới.

Các chuẩn mực xã hội về sự mạnh mẽ, tự lập, trụ cột trong gia đình khiến nam giới ít chia sẻ cảm xúc, ít tìm kiếm hỗ trợ và khó thừa nhận họ đang gặp vấn đề về tâm sinh lý. Chính sự im lặng này làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển nặng hơn.

Những dấu hiệu ban đầu của rối loạn sức khỏe tinh thần ở nam giới thường không rầm rộ mà biểu hiện qua mất ngủ, dễ cáu gắt, mệt mỏi kéo dài, giảm hứng thú với các hoạt động quen thuộc hoặc khó tập trung. Một số người thay đổi hành vi theo hướng tiêu cực hơn như uống rượu nhiều hơn, hút thuốc nhiều hơn hoặc thu mình khỏi giao tiếp xã hội.

Nếu không được can thiệp, rối loạn tinh thần có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất. Cơ thể dưới trạng thái căng thẳng kéo dài dễ rối loạn nội tiết, tăng huyết áp, rối loạn giấc ngủ và giảm miễn dịch.

Sức khỏe tinh thần là một phần không thể tách rời trong sức khỏe tổng thể. Việc duy trì lối sống cân bằng, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn và giữ kết nối với gia đình và bạn bè giúp giảm đáng kể nguy cơ. Đặc biệt, nam giới cần học cách thừa nhận cảm xúc và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý khi cần.

Vì sao đàn ông thường bỏ qua các dấu hiệu bệnh?

Trước hết, nhiều nghiên cứu về tâm lý học sức khỏe cho thấy nam giới thường có ngưỡng nhận diện triệu chứng (symptom perception threshold) cao hơn nữ giới.

Điều đó nghĩa là họ dễ xem các biểu hiện như mệt mỏi, đau nhẹ, khó ngủ hoặc hồi hộp là phản ứng bình thường của cơ thể, thay vì xem đó là tín hiệu của bệnh lý. Các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường hoặc bệnh tim mạch diễn tiến âm thầm, khiến nam giới càng khó nhận ra sự thay đổi của cơ thể trong giai đoạn đầu.

Bên cạnh đó, các mô hình nghiên cứu về hành vi nam giới cho thấy chuẩn mực giới (gender norms) ảnh hưởng đáng kể đến việc tìm kiếm chăm sóc y tế. Trong hầu hết các nền văn hóa, nam giới được kỳ vọng mạnh mẽ, độc lập và là trụ cột của gia đình.

Những giá trị này vô hình chung khiến họ hạn chế thừa nhận sự khó chịu hoặc nỗi sợ liên quan đến sức khỏe. Tâm lý “tự vượt qua”, “chờ vài ngày xem sao” làm tăng nguy cơ bỏ lỡ giai đoạn điều trị tốt nhất.

Áp lực xã hội và trách nhiệm kinh tế cũng khiến nhiều nam giới ưu tiên công việc hơn sức khỏe. Nam giới có xu hướng trì hoãn đi khám vì lo ngại gián đoạn công việc, ảnh hưởng thu nhập hoặc cảm giác mất thời gian.

Một yếu tố khác ít được chú ý là rào cản trong giao tiếp về sức khỏe. Nam giới thường ít thảo luận các triệu chứng liên quan đến sức khỏe sinh sản, cảm xúc hoặc căng thẳng với người thân hoặc bác sĩ.

Đàn ông thường đến khám rối loạn cương, giảm ham muốn hoặc các triệu chứng cảm xúc ở giai đoạn muộn hơn phụ nữ vì họ cho rằng đó là vấn đề tế nhị hoặc xấu hổ. Điều này làm trì hoãn quá trình chẩn đoán các bệnh liên quan như bệnh tim mạch, rối loạn nội tiết hoặc trầm cảm.

Sức khỏe nam giới chịu ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý diễn tiến âm thầm như tim mạch, ung thư, tiểu đường, rối loạn cương và sức khỏe tinh thần. Việc chủ động theo dõi cơ thể, duy trì lối sống lành mạnh và tầm soát định kỳ có thể giúp giảm phần lớn rủi ro. Bên cạnh đó, sức khỏe tinh thần cũng cần được quan tâm đúng cách để tìm kiếm hỗ trợ kịp thời khi cần.

*Nội dung bài viết được biên soạn nhằm mục đích cung cấp thông tin sức khỏe hữu ích, không thay thế cho chẩn đoán hay điều trị y khoa. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.