Tái hiện Lễ Mừng cơm mới của dân tộc Mường ở Hoà Bình

Các nghệ nhân, người dân tộc Mường, tỉnh Hoà Bình đang hoạt động hàng ngày tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam đã tái hiện Lễ mừng cơm mới phục vụ du khách tham quan Làng.

Với đồng bào dân tộc thiểu số ở các tỉnh phía Bắc, lễ mừng cơm mới được xem là nghi lễ nông nghiệp hàm chứa giá trị văn hóa độc đáo về tín ngưỡng, tâm linh, thể hiện sự tôn vinh cây lúa - cây nông nghiệp trong đời sống sản xuất và sinh hoạt.

Lễ Mừng cơm mới của người Mường ở Hòa Bình cũng là một trong những nghi lễ đó. Lễ thường được tổ chức sau mùa thu hoạch, vào tháng 10 âm lịch. Theo truyền thống, lúc này các gia đình tự tổ chức hoặc mời Thầy về làm lễ tạ ơn trời đất, các vị thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Theo nghi lễ được truyền lại, chủ gia đình chọn ngày tốt ra thăm ruộng, ngắt bảy hoặc chín bông lúa nếp đẹp tết thành bó nhỏ đem treo ở đầu cột cái trong nhà nơi cạnh bàn thờ tổ tiên. Sau nghi thức này mọi người mới được ra đồng gặt lúa. Rồi khi thu hoạch mùa xong, bà con làm lễ cúng cơm mới. Mâm cỗ cúng phải đầy đủ gồm: cơm non, cá nướng, thịt lợn và hai món chính bắt buộc đó là cơm non và cá nướng.

Lễ này từ xa xưa chủ yếu là phần lễ (nghi thức, cách thức, nghi lễ bày biện) để thầy mo, thầy cúng hay thầy trượng làm các thủ tục cúng lễ theo phong tục truyền thống.

Phần hội gần như bị mờ nhạt mà chủ yếu là bà con họ hàng gia đình dân làng đến chơi (vì tổ chức từng gia đình) họ mang cồng chiêng và ban nhạc cò ke ống sáo ra cùng nhau sắc bùa vui chơi trong một ngày, thường kết thúc vào buổi tối.

Lễ mừng cơm mới diễn ra tại không gian làng dân tộc Mường, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam được chuẩn bị với các món ngon nhất, đẹp nhất cúng đất trời, mời tổ tiên, cảm tạ các vị thần đã mang đến cho gia đình, bản làng vụ mùa no ấm, cầu mong cho các dân tộc anh em ăn nên làm ra, ăn yên ở lành, may mắn hạnh phúc và trừ khử các loại xấu theo phong tục và tâm linh dân tộc Mường.

Nội dung thầy cúng khấn với ý nghĩa: lúa gạo là tinh hoa của đất trời, là sản phẩm nuôi sống con người và hôm nay con cháu mang những gì ngon nhất, đẹp nhất cúng trời đất, mời tổ tiên, cảm tạ các vị thần đã mang đến cho gia đình, bản làng vụ mùa no ấm. Cầu tổ tiên, thần thánh phù hộ cho mùa màng tiếp theo được mưa thuận gió hoà.

Lễ mừng cơm mới là một nét đẹp trong văn hóa của người Mường bởi qua đó thể hiện được truyền thống uống nước nhớ nguồn, hiếu kính với tổ tiên, ông bà cha mẹ, thể hiện tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm luôn gắn kết bền chặt.

Sau phần cúng lễ, các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau cùng thưởng thức thành quả lao động của mình. Trong bữa ăn mừng cơm mới thường có đầy đủ ông bà, cha mẹ, con cháu tụ họp vui vẻ, hàng xóm cũng có thể đến chung vui, họ dành cho nhau những lời hay ý đẹp, động viên nhau cố gắng trong những mùa vụ tiếp theo.

Cuối cùng, khi đã hoàn tất các nghi lễ, các gia đình đều lựa chọn một vài bó lúa giống tốt để lên gác bếp để giữ vía lúa với tràn trề hi vọng một mùa bội thu mới đang đợi.