Chữ và nghĩa: Tết - không thể cắt nghĩa

Trong một năm, người Việt của chúng ta có rất nhiều cái Tết, nhưng nếu chỉ nói một từ Tết thôi, thì gần như bất kể, ai cũng nghĩ đó là Tết Nguyên đán.

Nếu tra Từ điển tiếng Việt (Trung tâm Từ điển học, 2020) ta thấy từ Tết được giải nghĩa thật ngắn gọn, chỉ "ngày lễ lớn trong năm, thường có cúng lễ, vui chơi, hội hè, theo truyền thống dân tộc".

Cách giải nghĩa như vậy là đúng, là đủ chứ còn gì? Nhưng trong tâm khảm sâu thẳm mỗi người con đất Việt, từ Tết có một nội hàm rộng lớn hơn nhiều.

Cũng bởi Tết Nguyên đán là duy nhất, đặc biệt nhất, hội đủ mọi yếu tố làm nên một sự kiện trọng đại nhất của mỗi con người. Nó là điểm mốc thời gian mỗi năm. Nó liên quan tới đời sống vật chất, đời sống tinh thần, đời sống tâm linh và văn hóa ngàn đời của dân tộc ta.

Tết báo cho ta biết rằng đã bước sang năm mới, tuổi mới. Và nhắc ta nhìn lại mình đã làm được gì, chưa làm được gì trong 365 ngày tuần hoàn vũ trụ.

Ngạn ngữ Đức có câu: "Thời gian thay đổi và chúng ta cũng thay đổi theo thời gian". Chúng ta không thể làm trái quy luật của cuộc sống. Tiếng tích tắc của đồng hồ nhắc ta, chỉ một giây thôi, thời gian đã qua ta sẽ không bao giờ lấy lại được.

Tết nhắc nhở cho chúng ta công việc cần làm để hướng về năm mới. Bao nhiêu là "deadline" (hạn chót): Sắp xếp mọi thứ để hoàn thành mọi dự định. Người lo kết thúc việc học hành. Người lo chuyện riêng tư (dựng vợ, gả chồng). Người lo tu sửa, chỉnh trang nhà cửa…

Rất nhiều cái lo. Nhưng đừng ngại. Cuộc sống là thế. Nó là một chuỗi dài những nỗi lo thường nhật đòi hỏi ta phải có quyết tâm vượt lên, khuất phục mọi trở ngại để đưa mọi thứ trở lại bình thường.

Thời gian là "ông thầy" vĩ đại. Thời gian giúp ta sắp xếp mọi công việc. Thời gian đưa chúng ta vượt qua nỗi lo để có niềm vui. Hãy bình tĩnh để thực thi mọi dự định. Đừng hoài công ngồi thương tiếc hôm qua và đừng mỏi mắt đợi ngày mai. Hãy sống với hiện tại. Hiện tại là hiện thân của ngày hôm qua và của cả ngày mai. "Ngày mai đang bắt đầu từ ngày hôm nay" - Hoàng Vân.

Tết nhắc nhở chúng ta bổn phận phải thực hiện với mọi người, trước hết là những người thân thuộc trong gia đình, dòng họ. Con cháu dù đi đâu, làm đâu, dù xa xôi cách trở đến mấy, cứ đến ngày Tết là thu xếp về với gia đình, quê hương bản quán và thu xếp mọi nghi thức lễ Tết cho phải đạo. Sau phút giao thừa thiêng liêng là bước sang năm mới - một "cái mốc thời gian" hoàn toàn khác. Ngày hôm qua còn chung tay mọi việc, ngày hôm nay gặp nhau "cảnh vật, đất trời, con người đều đã khác":

Mồng một thì đi Tết cha

Mồng hai Tết mẹ, mồng ba Tết thầy.

Chúc Tết là một nghi thức, một hành động, một nghĩa cử mà mỗi người hướng tới. Không chỉ là người dưới chúc người trên mà người trên cũng chúc người dưới, bạn bè, anh em, đồng nghiệp cùng hân hoan chúc tụng lẫn nhau. Lời chúc chính là lời cầu mong cho mọi việc tốt lành, hanh thông. Qua đó cũng gián tiếp nhắc nhở chúng ta phải hành động sao cho nguyện ước đó mau thành hiện thực.

Lời chúc Tết, cũng giống như mọi lời khẩn cầu trước thượng đế, thần linh, dù có nhắc đi nhắc lại hàng ngàn lần nhưng không phải vì thế mà bớt thiêng.

Tết về đúng lúc mùa Xuân đã đến bên thềm. Những chồi non lộc biếc đang hé mở vẫy gọi chúng ta. Hãy trải lòng mình đón Tết.

Tết mãi mãi mang ý nghĩa trường tồn. Và qua mỗi năm, mỗi Tết, mỗi giai đoạn lịch sử, ta lại thấy ý nghĩa của từ Tết thêm đầy, thêm giá trị.

Mùa xuân theo Tết trở về

Cành đào hé nở lặng nghe đất trời