Người phụ nữ bí ẩn trong tranh của Rene Magritte

Bức chân dung bí ẩn vẽ 1 người phụ nữ, có vẻ là vợ của danh họa siêu thực Rene Magritte, vừa được tìm thấy trong quá trình nghiên cứu các tác phẩm của ông. Đây là phát hiện quý giá về họa sĩ người Bỉ vốn có rất ít thông tin này.

Bức chân dung này đã nằm ẩn dưới 1 tác phẩm khác trong 80 năm qua và chỉ được nhìn thấy thông qua kỹ thuật hiện đại.

Người phụ nữ bí ẩn

Cụ thể, các chuyên gia vô cùng phấn khích khi phát hiện ra 1 bức chân dung một phụ nữ, bị ẩn nằm dưới 1 bức tranh khác của Rene Magritte - bức La Cinquieme Saison (The Fifth Season), vẽ năm 1943, hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Nghệ thuật Hoàng gia Bỉ (RMFAB) ở Brussels. Phát hiện này có được nhờ sử dụng kỹ thuật phản xạ hồng ngoại, vốn cho phépcó thể "nhìn" xuyên qua các lớp sơn mà mắt thường không thấy.

Danh tính người mẫu không chắc chắn, nhưng cô trông rất giống vợ - nàng thơ của Magritte là Georgette. Hình ảnh đen trắng từ tia X trông khá giống với bức Magritte vẽ trực diện Georgette với cái nhìn không nao núng vào năm 1934 - bức Georgette Magritte, hiện đang lưu trữ tại bảo tàng ở Brussels.

Georgette và danh họa gặp nhau năm 1920, tại một cửa hàng cung cấp đồ nghệ thuật, nơi bà là nhân viên bán hàng còn ông hay lui tới mua sơn. Họ kết hôn năm 1922 và bà là chủ đề trong nhiều tác phẩm của ông.

Những bức thư còn tồn tại cho thấy họ có mối tình đẹp kéo dài nhiều thập kỷ (điều mà danh ca Paul Simon tán thưởng trong ca khúc năm 1983 của ông -Rene And Georgette Magritte With Their Dog After The War). Cuối cùng, bà trở thành người giám sát duy nhất tài sản của ông và giữ quan hệ giao hảo với bảo tàng Brussels. Khi qua đời vào năm 1986, bà để lại nhóm7 bức tranh cho RMFAB, bao gồm 1 bức chân dung khác ông vẽ bà năm 1937.

Catherine Defeyt, nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học Liege, và Francisca Vandepitte, người phụ trách mảng nghệ thuật hiện đại tại Bảo tàng Nghệ thuật Hoàng gia Bỉ, là những người đứng đầu nghiên cứu mới này về tranh của Magritte. Nghiên cứu này xem xét kỹ lại 50 bức tranh Magritte vẽ từ năm 1921 tới 1967 bằng công nghệ hóa học và ánh sáng.

Defeyt nhận định: "Chúng tôi cho rằng Magritte đã vẽ bức chân dung này, không nghi ngờ gì về điểm này".

Phát hiện này sẽ được đưa vào cuốn sách sắp ra mắt của họ, có tựa đề Rene Magritte: The Artist's Materials, được xuất bản tại Viện Bảo tồn Getty ở Los Angeles vào tháng 8 này. Trong một đoạn văn, họ lưu ý rằng có màu vàng nhạt ở lớp dưới, nơi trùng với tóc của người phụ nữ ẩn dưới, cho thấy người mẫu có mái tóc vàng: "Tương tự như vậy, có thể quan sát thấy màu đỏ tươi của môi ở lớp sơn trên, ngay giữa tác phẩm. Dù Georgette có mái tóc nâu nhưng khuôn mặt trái xoan, chiếc mũi và kiểu tóc người mẫu phù hợp với diện mạo của bà".

Một người mẫu khả dĩ khác được phỏng đoán là là Adrienne Crowet, một người mẫu tóc vàng mà Magritte vẽ năm 1940.

Bổ sung hiểu biết về Magritte

Vandepitte và Defeyt cũng chỉ ra rằng bức chân dung ẩn giống với 3 bức chân dung mà Magritte vẽ vào 1 năm sau đó.

Cụ thể, năm 1944, ông vẽ Georgette, Jacqueline Nonkels (bạn và là hàng xóm của Magritte) và Lou Cosyn (vợ của người bán tranh cho Magritte). Cả 2  bức tranh đều có nhân vật nhìn thẳng vào mặt người xem với khuôn mặt được tái hiện chân thực, tương phản hoàn toàn với những nét vẽ xoáy đằng sau.

Cái gật đầu với trường phái ấn tượng này được thể hiện đầy đủ trong phiên bản cuối của La Cinquieme Saison. Trong Thế chiến II, Magritte đã từ bỏ những hình ảnh định hình các tác phẩm siêu thực nổi tiếng của mình. Ông tin rằng quân Đồng Minh sẽ sớm đánh bại Đức Quốc xã đang chiếm đóng trên quê hương Bỉ của mình và bắt đầu tạo nên những bức tranh đầy nắng với hình ảnh vui tươi, cố ý bắt chước phong cách của Pierre-Auguste Renoir. Thời kỳ tiếp theo của các bức tranh được gọi là "vache" (có thể hiểu là dung tục).

Vẫn giữ khuynh hướng siêu thực, Magritte không hoàn toàn từ bỏ những suy tư triết học của mình trong thời kỳ này. La Cinquieme Saison, vẽ bằng sơn dầu trên tấm canvas cao 50,5cm và rộng 60cm, miêu tả 2 người đàn ông đội mũ quả dưa - có lẽ là các nghệ sĩ hoặc các nhà sưu tầm - ôm những bức tranh đã đóng khung dưới cánh tay họ, như ám chỉ về sự bám víu của người nghệ sĩ với bản chất của sự biểu hiện. Đó là kiểu tranh trong tranh, một ý tưởng mà ông khám phá trong những tác phẩm như The Treachery Of Images (1929) - bức tranh cực kỳ nổi tiếng mà ông thách thức uy quyền của cả hình ảnh và ngôn từ khivẽ một cái tẩu với câu "Ceci n'est pas une pipe" (Đây không phải là một cái tẩu) bên dưới.

Lý do mà Magritte vẽ đè lên bức chân dung người phụ nữ hiện vẫn chưa rõ. Tiến sĩ Thomas Learner, đứng đầu bộ phận khoa học tại Viện Bảo tồn Getty, chia sẻ: "Mặc dù có không ít lần kiểm tra kỹ thuật các tác phẩm đã tiết lộ hình ảnh thứ 2 ẩn dưới bề mặt bức tranh, chúng tôi vẫn luôn phấn khích khi phát hiện thêm  trường hợp này. Ở đây, hình ảnh chụp bằng kỹ thuật phản xạ hồng ngoại rõ ràng và nổi bật tới mức làm tăng khả năng xác định danh tính người mẫu".

"Chúng tôi rất vui mừng khi tiến sĩ Defeyt và cộng sự của cô đồng ý xuất bản tác phẩm của họ về Magritte trong serie Artist Materials của Getty. Hy vọng phát hiện này sẽ thu hút thêm sự quan tâm về các tài liệu và phương pháp của nghệ sĩ hấp dẫn này" - ông hồ hởi cho biết thêm.

Thực tế, nghiên cứu này đã giúp bổ sung những hiểu biết về thói quen của Magritte và lấp đầy những khoảng trống lịch sử, dù thực tế là các nhà nghiên cứu và phê bình đã dày công nghiên cứu tranh Magritte trong nhiều thập kỷ qua. "Có quá ít tài liệu về phương pháp của ông ấy" - theo Viện Bảo tồn Getty.

Trước đây, các nhà nghiên cứu đã từng sử dụng phản xạ hồng ngoại để nghiên cứu các tác phẩm lịch sử và các phân tích khác. Chúng cho thấy sự xuất hiện của các bức tranh chưa từng được biết tới trước đây của các nghệ sĩ như Pablo Picasso. Magritte và Picasso, những người hoạt động vào khoảng nửa đầu thế kỷ 20, cùng với các nghệ sĩ khác, được cho là vẽ đè lên các bức sơn dầu nhiều lần trong thời kỳ đầu sự nghiệp do căng thẳng tài chính.

Đây cũng không phải lần đầu các nhà nghiên cứu phát hiện ra Magritte tái sử dụng các bức tranh sơn dầu cũ. Năm 2017, các nhà nghiên cứu tại RMFAB cũng phát hiện ra thêm một trường hợp thú vị. Sau khi trưng bày La Pose Enchantee (1927) vào những năm 1920, Magritte đã tách nó thành 4 mảnh. Từ năm 2013 tới 2016, 3 mảnh của bức tranh được tìm thấy dưới lớp sơn dầu các bức khác của ông ở Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại New York, Moderna Museet Stockholm và Bảo tàng lâu đài Norwich ở Anh. God Is Not A Saint (1935-1936), một bức tranh hiện ở Bảo tàng Magritte Brussels, là mảnh cuối.