Cuộc đời sau ống kính: Kỳ lân Hải Phòng, một thời vang bóng

50 năm trước, khi còn là một chú nhóc con, mỗi dịp Trung thu tôi lại thấy lòng buồn bã khi nghe tiếng trống, thanh la tung tung, keng keng từ làng Trung Hành kề bên vọng lại. 

Không hiểu sao chỉ cách vài rặng tre mà Trung Hành lại có phong trào múa kỳ lân dịp Trung thu, còn làng tôi thì chẳng có gì. Thổ lộ điều ấy với bác gái là dâu Trung Hành, bác bảo khổ lắm mày ơi, toàn bọn trẻ ranh, cầm cái đầu kỳ lân và gõ vung nồi để xin tiền chứ biết múa may gì đâu!

Không lâu sau, phong trào này cũng lan đến làng tôi. Nhưng mẹ tôi rất ghét, bà không cho tôi tiền mua kỳ lân để "đi quấy rầy hàng xóm" và đóng cổng, tắt đèn mỗi khi có "bọn trẻ ranh" kéo đến.

Có thể nói, múa lân xin tiền là một phong tục độc đáo, mang nét văn hóa của thành phố cảng.

Trước khi bị cấm vì cản trở giao thông, phong trào múa lân ở Hải Phòng có lẽ lên đến đỉnh điểm vào những năm 2000. Các chiều, tối trước rằm Trung thu, phố xá Hải Phòng liên tục tắc nghẽn vì những đoàn múa lân rồng rắn vào các cửa hàng cửa hiệu xin tiền. Từ những đầu kỳ lân (cách gọi của người Hải Phòng xưa) chỉ bé như cái nồi cơm điện, những đầu lân to như cái bồ dần xuất hiện, kèm theo những đầu sư tử "khủng", theo sau là những con rồng hoành tráng.

Rất đáng yêu là dù đầu tư khá nhiều nhưng tiền mà các đội lân, sư - như cách gọi sau này - chẳng thu về được bao nhiêu. Họ nói rằng đó là thú chơi chứ không phải vì tiền. Tất nhiên, họ cũng lọt vào ống kính của tôi mỗi lần về quê vào tháng 8 Âm lịch. Trong bức ảnh đầu được chụp Trung thu năm 2004, một đội múa lân đang vào trong cửa hàng giầy dép ở phố Mê Linh (quận Lê Chân) để múa và được bà chủ cho 5.000 đồng bằng cách đút thẳng vào miệng kỳ lân.

Trong ảnh thứ hai chụp dịp Trung thu năm 2005, hai chú nhóc đang hăm hở múa lân giữa phố Cầu Đất (quận Ngô Quyền), khi con phố này lụt mênh mang sau một trận mưa lớn. Đủ thấy tình yêu của người Hải Phòng với kỳ lân lớn đến mức nào.

Còn bức ảnh thứ 3, được chụp vào Trung thu năm 2007, hai chú nhóc đang hăm hở vào một nhà thuốc đông y ở phố Đà Nẵng (quận Ngô Quyền). Một trong hai cô chủ nhà đang chơi game, khiến các cậu trai tay vẫy quạt xin tiền nhưng mắt thì cứ hóng vào màn hình máy tính.

Đáng chú ý, khi tôi đăng bức ảnh này lên một nhóm Facebook ở Hải Phòng, có người đã nhận ra hai cô gái trong ảnh là Hằng và Hiền, năm nay đã 34 và 29 tuổi. Còn hai cậu bé kia chắc đã trở thành những thanh niên trưởng thành, không biết các anh chị có vui không khi thấy hình ảnh của mình được chụp cách đây 16 năm nay lại được "lên báo" dịp Trung thu?