Vinh danh những nhiếp ảnh gia của TTXVN (kỳ 2): Đinh Quang Thành - cái thật trở thành cái đẹp trong bức ảnh

Nhiếp ảnh gia Đinh Quang Thành sinh ra tại làng Kiêu Kỵ, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội, là em ruột nhiếp ảnh gia nổi tiếng Đinh Đăng Định. Ông Định có may mắn là được trở thành phóng viên chuyên trách chụp ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trên chiến khu Việt Bắc (5 năm) và tại Thủ đô Hà Nội (10 năm) lúc hòa bình.

1. Thực tế, chính ông Đinh Đăng Định đã dìu dắt em mình vào nghề nhiếp ảnh, được Thông tấn xã Việt Nam đào tạo trở thành phóng viên nhiếp ảnh của cơ quan này từ đầu những năm 1960. Đinh Quang Thành say mê nhiếp ảnh, một phần do ảnh hưởng nghề nghiệp của người anh, mặt khác, "chất nghệ sĩ" của một thanh niên Hà Nội cũng nhen lên trong ông nhiều khát vọng nghệ thuật.

Ông Thành luôn phấn đấu khẳng định mình là một nhiếp ảnh gia có năng lực của hãng thông tấn quốc gia. Với ông, nhiếp ảnh không chỉ là nghề, mà là một người bạn gắn bó suốt cuộc đời.

Trong chiến tranh chống Mỹ, ông thường trú ở Nam Định, đây là một địa bàn giao thông trọng yếu trên miền Bắc, có đường sắt, đường bộ, cửa sông, cửa biển thông thương Bắc-Nam. Để cắt đứt huyết mạch giao thông trên đất Nam Định, không quân Mỹ đã liên tục ngày đêm ném bom, bắn phá nhà ga, bến cảng, đường sá và các phương tiện giao thông, vận tải. Đối phó với âm mưu đen tối và hành động dã man ấy, quân và dân nơi đây đã chiến đấu ngoan cường, bảo đảm giao thông thông suốt, chi viện cho miền Nam không một ngày ngừng nghỉ.

Những năm tháng ấy, Đinh Quang Thành bám trụ tại các trọng điểm giao thông của Nam Định để chụp ảnh. Nhờ vậy, ảnh của ông phản ánh được sức chiến đấu kiên cường, sự sáng tạo không ngừng của các lực lượng vũ trang hiệp đồng tác chiến, của các đội ngũ kỹ sư, công nhân kỹ thuật làm cầu phà, của thanh niên xung phong san lấp hố bom, mở đường cho xe qua. Ảnh về đề tài này của Đinh Quang Thành chủ yếu là ảnh thời sự thông tấn, được chụp tại chỗ, người thật việc thật. Do đó, cái thật trở thành cái đẹp trong bức ảnh, có sức thuyết phục lớn.

Không dễ hài lòng với những bức ảnh bình thường đăng báo hàng ngày của mình, ông cũng như các nhiếp ảnh gia hàng đầu thời ấy của Việt Nam Thông tấn xã như Đức Như, Văn Bảo, Lê Minh Trường, Minh Lộc, Minh Đạo, Vũ Hanh, Nguyễn Chính, Trần Chính, Trần Sơn… luôn chú ý đến tính chất thẩm mỹ của ảnh. Mỗi người mỗi vẻ, nhưng họ có chung mục đích: Bên cạnh sự trung thực về thông tin, sinh động và phong phú về nội dung, bức ảnh cần được chăm chút đến các yếu tố tạo hình đẹp của nhiếp ảnh. Vừa làm vừa thể nghiệm, có lúc thành công, có lúc không.

Hàng tháng, hàng quý trong các buổi sinh hoạt nghiệp vụ của Phân xã Nhiếp ảnh (sau là Ban biên tập Ảnh, TTXVN), Đinh Quang Thành luôn luôn là một tiếng nói nhiệt huyết. Ông thường viết về nhiếp ảnh, nói lên những trải nghiệm nghề nghiệp của mình, là cộng tác viên của tạp chí Nhiếp ảnh và một số tờ báo ở trung ương và địa phương.

Đinh Quang Thành là hội viên sáng lập Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam (vào hội năm 1965), tích cực tham gia các cuộc thi và triển lãm ảnh trong nước và quốc tế. Ông là một trong những phóng viên ảnh TTXVN được chọn vào Tổ tin ảnh mũi nhọn tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh, có mặt tại Dinh Độc Lập trưa ngày 30/4/1975. Trong chuyến công tác đặc biệt này, Đinh Quang Thành đã chụp được nhiều ảnh giá trị.

Phóng sự ảnh Giải phóng Sài Gòn của ông đã đoạt giải A của Hội Nhà báo Việt Nam, đoạt Huy chương đồng OIJ (Tổ chức quốc tế các nhà báo) ngay năm 1976.  

2. Cụm tác phẩm ảnh Địch phá, ta cứ đi của Đinh Quang Thành đoạt Giải thưởng Nhà nước năm 2022, gồm 5 ảnh:

1) Đường ra tiền phương

2) Địch phá, ta cứ đi

3) Băng qua bom đạn địch trên kênh nhà Lê, các đoàn thuyền chở lương thực từ Hà Nam Ninh vào khu Bốn

4) Tỉnh Nam Hà nổi tiếng trong việc đảm bảo giao thông vận tải chống Mỹ, sáng tạo nhiều loại cầu bằng vật liệu khác nhau. Có nơi địch đánh sập 1 cầu, ta có ngay 2 cầu thay thế

5) Cầu phao bằng thuyền nan có tải trọng lớn là cây cầu tre duy nhất trong chiến tranh chống Mỹ. Người dân vùng chiêm trũng Nam Hà đều tham gia làm cầu, thực hiện cuộc chiến tranh toàn dân, toàn diện

Cây tre Việt Nam từ thời Thánh Gióng đã là vũ khí đánh đuổi giặc Ân, cây tre Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh trở thành cầu phao đưa xe pháo, xăng dầu đạn dược, súng ống… vào Nam đánh Mỹ. Một đề tài truyền thống, một sự thật bình thường, mà qua ảnh Đinh Quang Thành, người xem cảm thấy độc đáo và đáng tự hào.

Bức ảnh Băng qua bom đạn địch trên kênh nhà Lê, các đoàn thuyền chở lương thực từ Hà Nam Ninh vào khu Bốn được chụp đúng lúc địch đang đánh phá, khói xăng dầu bị cháy còn mờ mịt. Nhưng ảnh vẫn rõ tư thế hối hả chèo thuyền của những tay lái dũng cảm. Một khoảnh khắc nguy hiểm cho chuyến vận tải đã được định hình, đồng thời cũng định vị luôn chỗ đứng của nhiếp ảnh gia trong khói lửa. Có thể coi đây là bức ảnh chốt, bức ảnh nổi trội trong cụm 5 tác phẩm được Giải thưởng Nhà nước của ông.

Người xem thích ảnh Đinh Quang Thành ở chỗ nội dung có ý nghĩa xã hội cụ thể, khuôn hình được bố cục hợp lý, ánh sáng đẹp, rõ nét. Những năm tháng ấy, mọi người dùng máy ảnh cơ học và phim nhựa cảm quang, nên việc xử lý ánh sáng rất phức tạp. Cụm tác phẩm được giải thưởng lần này sinh ra từ mảnh đất Nam Định kiên cường. Cuộc chiến đấu ngày ấy của nhân dân Nam Định đã ập vào ống kính nghệ thuật của ông.

Có thể nói: Đất Thành Nam đã góp phần tạo nên tên tuổi Đinh Quang Thành là như vậy.  

(Còn tiếp)