LHP Việt Nam - Hướng tới tương lai nghệ thuật

Như nhấn thêm "vài bước" từ Cánh diều 2023, Liên hoan phim (LHP) Việt Nam đã nghiêng hẳn về khuynh hướng nghệ thuật, khi các giải thưởng quan trọng đã được trao cho Tro tàn rực rỡ, Em và Trịnh, Những đứa trẻ trong sương... NSND Đào Bá Sơn (Trưởng ban giám khảo phim truyện điện ảnh) nói rằng: "Trong các khía cạnh của điện ảnh, thì tính nghệ thuật luôn là yêu cầu khó nhất, cao nhất. Chất lượng nghệ thuật chính là tương lai của nền điện ảnh".

Phim Tro tàn rực rỡ (đạo diễn: Bùi Thạc Chuyên) đã đoạt các giải: Bông sen vàng, Đạo diễn xuất sắc, Nam diễn viên phụ xuất sắc (Lê Công Hoàng), Quay phim xuất sắc (Nguyễn K'Linh), Âm nhạc xuất sắc (Tôn Thất An).

LHP Việt Nam - Hướng tới tương lai nghệ thuật - Ảnh 1.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên (thứ hai, từ trái qua) cùng “Tro tàn rực rỡ” thắng lớn. Ảnh: Mai Vinh

Nhìn từ tiêu chí giải thưởng

Trong cuộc trò chuyện với báo Tuổi trẻ, đạo diễn Đào Bá Sơn nói về những tiêu chí của Bông sen 2023: "Có bốn tiêu chí chính. Thứ nhất, phim có nội dung tư tưởng và nghệ thuật tốt. Thứ hai, phải có tính sáng tạo trong ngôn ngữ điện ảnh, có nhiều tìm tòi trong cách kể một câu chuyện điện ảnh. Thứ ba, phim mang tính nhân văn, hướng tới cái đẹp trong tâm hồn con người. Cuối cùng, phim giàu bản sắc văn hóa Việt Nam".

Theo chia sẻ của ông Sơn, rõ ràng "nghệ thuật tốt", "tính sáng tạo trong ngôn ngữ điện ảnh", "nhiều tìm tòi trong cách kể", "cái đẹp trong tâm hồn"… là những đòi hỏi về mặt nghệ thuật, buộc các nhà làm phim phải rất nỗ lực thì mới chạm đến được.

Trong 16 phim dự thi ở hạng mục phim truyện điện ảnh, có thể thấy Tro tàn rực rỡ đã chạm đến nhiều khía cạnh của bốn tiêu chí đề ra. Phim Em và Trịnh thì mạnh về tiêu chí thứ hai. Phim Con Nhót mót chồng thì mạnh ở tiêu chí thứ ba. Ngay cả phim Những đứa trẻ trong sương, dù thuộc hạng mục tài liệu, nhưng cũng đã chạm đến nhiều khía cạnh của bốn tiêu chí này.

LHP Việt Nam - Hướng tới tương lai nghệ thuật - Ảnh 2.

Nhà làm phim Hà Lệ Diễm (thứ hai, từ trái qua) cùng với bố mẹ Má Thị Di - nhân vật chính trong phim - lên nhận Bông sen Vàng phim tài liệu “Những đứa trẻ trong sương”. Ảnh: Mai Vinh

Nếu tiêu chí thứ tư là "giàu bản sắc văn hóa Việt Nam" được đưa lên đầu tiên, như một số kỳ liên hoan phim trước đây, thì có khi Hồng Hà nữ sĩ, Người vợ cuối cùng, Đất rừng phương Nam… sẽ được chú ý nhiều hơn. Đào Bá Sơn nói rằng, Ban giám khảo năm nay chỉ có tranh luận và áp lực về khía cạnh nghệ thuật, còn các khía cạnh khác thì dễ đồng thuận, thậm chí Ban tổ chức cũng rất công bằng trước cán cân phim Nhà nước đặt hàng và phim tư nhân. Kết quả hoàn toàn phụ thuộc vào lá phiếu của Ban giám khảo, gồm 9 thành viên.

LHP Việt Nam - Hướng tới tương lai nghệ thuật - Ảnh 3.

Bông sen Vàng phim hoạt hình: “Giấc mơ của con”

Vì bộ tiêu chí như vậy, nên những phim có doanh thu cao về phòng vé - theo Box Office Vietnam - như Nhà bà Nữ (gần 460 tỷ đồng), Đất rừng phương Nam (gần 140 tỷ đồng), Người vợ cuối cùng (đang chiếu, đã 93 tỷ đồng), Cô gái từ quá khứ (53 tỷ đồng)… khó chạm đến các giải chính. Những phim nặng tính giải trí thì càng khó có giải. Trong 3 phim đoạt Bông sen Bạc hạng mục phim điện ảnh, hai phim kia chưa công chiếu, nên chưa biết kết quả bán vé sẽ thế nào, riêng Em và Trịnh thì khá may mắn, khi cân bằng được chất nghệ thuật với doanh thu phòng vé, thu về khoảng 98 tỷ đồng.

Cũng xin nhắc lại, tại giải Cánh diều 2023 hồi tháng 9, Tro tàn rực rỡ đã đoạt giải Cánh diều Vàng hạng mục phim điện ảnh. Phim này cũng đã vượt qua các phim khác như Nhà bà Nữ, Con Nhót mót chồng, Em và Trịnh, Mười - Lời nguyền trở lại… Nên có thể thấy hai ban giám khảo có sự tình cờ đồng thuận về quan điểm nghiêng nhiều về phía nghệ thuật. Phim này cũng từng giành giải thưởng Khinh khí cầu Vàng tại Liên hoan phim quốc tế Ba châu lục, giải Vàng tại Liên hoan phim quốc tế châu Á Đà Nẵng 2023…

Cán cân nghệ thuật và thị trường

Không chỉ ở Việt Nam, mà hầu như khắp nơi trên thế giới, nhìn từ các giải thưởng nhà nghề, cán cân nghệ thuật và thị trường ít khi nào được cân đối. Nhiều liên hoan phim hàng đầu thế giới như Cannes, Venice, BAFTA, Berlin, Busan, Tokyo, Toronto, Sundance… thường chọn nghiêng mạnh về hướng nghệ thuật, ít để yếu tố thương mại chi phối.

Tất nhiên, nếu phim nào cân bằng được nghệ thuật và thị trường thì sẽ được họ vinh danh. Những liên hoan phim cân bằng được nghệ thuật và thị trường như Oscar, Quả cầu Vàng, Kim Tượng… thì ít hơn rất nhiều.

LHP Việt Nam - Hướng tới tương lai nghệ thuật - Ảnh 5.

Bông sen Vàng phim khoa học: “Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy”

Điều này không chỉ đúng với điện ảnh, mà văn học cũng thế, khi đa số tác phẩm đoạt giải thưởng Nobel đều không phải là tác phẩm bán chạy. Thậm chí với những tác giả đã quá nổi tiếng như Lev Tolstoy, Marcel Proust, James Joyce, Virginia Woolf, Italo Calvino, Jorge Luis Borges, Vladimir Nabokov, Robert Frost, John Updike, Milan Kundera… cũng sẽ không đoạt giải. Khoảng 10 năm nay, Murakami Haruki thường được dự đoán là sẽ đoạt giải Nobel, nhưng vì sự nổi tiếng và sách bán chạy của ông, e là khó thành hiện thực.

Xét về nghệ thuật, Tro tàn rực rỡ có những mới mẻ, sâu sắc và cực đoan về cách quay phim, tạo hình nhân vật, chọn màu phim, cách hòa âm… Trong giới làm nghề, phim này dễ dàng chia khán giả làm đôi, với những ai thích nghệ thuật thì sẽ trầm trồ, những ai thích giải trí thì sẽ băn khoăn, lo lắng. Nhìn ở khía cạnh thương mại, Tro tàn rực rỡ chỉ thu về hơn 4,1 tỷ đồng, thấp hơn rất nhiều so với những phim cùng thể loại Đêm tối rực rỡ (gần 22 tỷ đồng), Ròm (64 tỷ đồng)…

Các giải thưởng Liên hoan phim Việt Nam 2023


1. Bông sen

- Bông sen Vàng phim truyện điện ảnh: Tro tàn rực rỡ

- Bông sen Vàng phim hoạt hình: Giấc mơ của con

- Bông sen Vàng phim khoa học: Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy

- Bông sen Vàng phim tài liệu: Những đứa trẻ trong sương

- Bông sen Bạc phim hoạt hình: Nụ cười; Bà của Đỗ Đỏ

- Bông sen Bạc phim khoa học: Rác chìm

- Bông sen Bạc phim tài liệu: Hai bàn tay; Trời Hà Nội mãi xanh

- Bông sen Bạc phim truyện điện ảnh: Mẹ ơi, Bướm đây!; Em và Trịnh; Đào, phở và piano

2. Nam nữ diễn viên

- Nữ diễn viên chính xuất sắc: Mai Cát Vi và Đinh Y Nhung (Mẹ ơi, Bướm đây!)

- Nam diễn viên chính xuất sắc: Thái Hòa (Con Nhót mót chồng)

- Nữ diễn viên phụ xuất sắc: Bùi Lan Hương (Em và Trịnh)

- Nam diễn viên phụ xuất sắc: Lê Công Hoàng (Tro tàn rực rỡ)

3. Kịch bản và đạo diễn

- Tác giả kịch bản phim hoạt hình: Nguyễn Quang Thiều (Cây ổi thiên đường)

- Tác giả kịch bản phim khoa học: Trịnh Quang Bách (Hố đen)

- Tác giả kịch bản phim tài liệu: Đặng Thị Linh (Hai bàn tay)

- Tác giả kịch bản phim điện ảnh: Lưu Huỳnh (Mẹ ơi, Bướm đây!)

- Đạo diễn xuất sắc phim hoạt hình: Nguyễn Hoàng Trung (Nụ cười)

- Đạo diễn xuất sắc phim khoa học: Nguyễn Thu (Đất ô nhiễm)

- Đạo diễn xuất sắc phim tài liệu: Hà Lệ Diễm (Những đứa trẻ trong sương)

- Đạo diễn xuất sắc phim truyện: Bùi Thạc Chuyên (Tro tàn rực rỡ)

4. Kỹ xảo điện ảnh và phim đầu tay

- Đạo diễn phim đầu tay xuất sắc: Andy Nguyễn (phim Fanti)

- Kỹ xảo xuất sắc: Cô gái từ quá khứ

5. Họa sĩ thiết kế và quay phim

- Họa sĩ tạo hình phim hoạt hình: Bùi Mạnh Quang (Kỳ tích đầm Dạ Trạch)

- Họa sĩ diễn xuất phim hoạt hình: nhóm họa sĩ (Đại Hành hoàng đế)

- Họa sĩ mỹ thuật thiết kế phim điện ảnh: Ghia Fam (Người vợ cuối cùng)

- Quay phim khoa học: Vũ Trọng Quảng, Nguyễn Ngọc Sơn, Nguyễn Bảo Khánh (Sinh tồn)

- Quay phim tài liệu: Nguyễn Thiên Định (Biển đói)

- Quay phim phim điện ảnh: Nguyễn K'Linh (Tro tàn rực rỡ); Nguyễn Phan Linh Đan (Cô gái từ quá khứ)

6. Âm thanh và âm nhạc

- Thiết kế âm thanh phim hoạt hình: Nguyễn Duy Long (Đại Hành hoàng đế)

- Thiết kế âm thanh cho phim khoa học: Dương Ngọc Hòa (Đàn đá - báu vật cổ xưa)

- Thiết kế âm thanh cho phim tài liệu: Chu Đức Thắng, Đào Thị Hằng (Thép trong lòng biển sâu)

- Thiết kế âm thanh cho phim điện ảnh: Vick Võ Hoàng (Em và Trịnh)

- Âm nhạc xuất sắc cho phim hoạt hình: Lương Ngọc Châu (Sương mù)

- Âm nhạc xuất sắc cho phim điện ảnh: Tôn Thất An (Tro tàn rực rỡ)

7. Giải thưởng ban giám khảo

- Phim hoạt hình: Cây ổi thiên đường; Nữ tướng Mê Linh

- Phim khoa học: Đất ô nhiễm; Giải mã dấu vết vụ cháy

- Phim tài liệu: Đường đến hòa bình; Người ơi đừng khóc cuối đường

- Phim truyện: Con Nhót mót chồng

8. Giải khán giả bình chọn

- Phim điện ảnh: Siêu lừa gặp siêu lầy

9. Giải của UBND tỉnh Lâm Đồng

- Giải thưởng Cao nguyên hùng vĩ, biểu dương các đóng góp của đoàn phim: Em và Trịnh

Văn Bảy

Link gốc: TTVH