'Mèo thiêng rửa mặt' - nét độc đáo trong võ thuật Việt!

Hồi đầu thập niên 1990 phim võ thuật lãnh thổ Hong Kong tung hoành các rạp chiếu bóng tại Việt Nam. Một bộ phim vẫn còn để lại nhiều cảm xúc trong ký ức nhiều người là Miêu xà quyền do Thành Long thủ diễn. 

Các thế võ mèo do tài tử võ thuật điện ảnh hàng đầu Châu Á thời ấy trình diễn đẹp mắt và kỳ ảo. Nói về võ theo thế và cách đánh của mèo, võ Bình Định Việt Nam cũng nức tiếng với các thế đánh trong bài "Linh miêu tẩy diện" - "mèo thiêng rửa mặt" nhưng không được phổ biến như các loại võ trên màn ảnh Hong Kong (Trung Quốc).

Võ thuật Bình Định có nhiều võ phái khác nhau nhưng có điểm chung là tính thực chiến rất cao. Các nhà nghiên cứu võ thuật phương Tây cho rằng bài quyền với đòn thế không hoa mỹ nhưng rất hiệu quả và tính sát thương cao, giống như võ thuật tổng hợp (MMA) đang rất phổ biến trên thế giới.

Ngày trước, khi chưa có luật hạn chế các thế đánh chỏ và gối, võ sĩ Bình Định là nỗi khiếp sợ của đối thủ đến từ mọi quốc gia. Về sau này, võ thuật được xem như là môn thể thao rèn luyện sức khỏe nên các thế võ nguy hiểm của võ cổ truyền bị cấm. Từ đó, các võ sĩ Bình Định cũng trở nên lặng lẽ hơn thời kỳ võ đài đấu tự do còn diễn ra sôi động tại miền Nam.

Võ thuật Bình Định có nhiều thế võ danh bất hư truyền, nhưng trong giới hạn bài viết này chỉ đề cập đến "Linh miêu tẩy diện". Đây là một bài quyền do võ phái Lý Gia sáng tạo ra.

Theo võ sư Lý Xuân Vân, người đang điều hành võ phái Lý Gia ( An Nhơn, Bình Định), trước năm 1975 cha ông là võ sư Lý Xuân Hỷ được xem là độc cô cầu bại, với hàng trăm trận trận thượng đài toàn thắng. Những võ sĩ bị ông đánh gục không chỉ người Việt Nam mà còn có cả cao thủ Nam Triều Tiên (Hàn Quốc), Mỹ, Thái Lan, Campuchia. Thứ vũ khí lợi hại mà ông dùng là các thế võ trong bài "Linh miêu tẩy diện". Cái tên nghe qua được hiểu nôm na là chú mèo rửa mặt, tức là các thế đỡ, gạt, và tấn công chính nằm trong không gian của khuôn mặt. Lối đánh mô phỏng hình dáng của bàn tay mèo, nhanh chớp nhoáng và vô cùng sắc bén.

Cũng như bao thế võ Bình Định khác, bài "Linh miêu tẩy diện" được gom gọn trong một bài thiệu. Theo đó, ngoài câu đầu và câu cuối là bái tổ, tất cả các câu còn lại trong bài tượng trưng cho một "thao" (tức một thế đánh hoặc phòng thủ). Cụ thể như sau:

Linh miêu tẩy diện

Hồi đầu vọng bái

Miêu vương tẩy mục

Di thân bán hạ

Hồi phục địa lôi

Bàng long độc cước

Đế hài ẩn long

Hoàng miêu sát thử

Đảo vân ẩn diện

Đăng cước hoành thân

Giáng sơn hoành thủ

Mãnh hổ thôi sơn

Khuynh thân yến từ

Linh miêu mai phục

Đổng tước song phi

Hoành thân trực chưởng

Thám nguyệt độc xà

Bái tổ như tiền

Như vậy là bài quyền chỉ vỏn vẹn có 16 thế đánh, và ngoài khu vực "tẩy diện" (tức khuôn mặt), không gian hoạt động của nó rộng hơn bao gồm cả các cú đá và cú đấm.

Dù rất đơn giản nhưng ai biết cách sử dụng thì vô cùng hiệu quả. Hậu duệ của đại võ sư Lý Xuân Hỷ từng có rất nhiều người thành danh với các đòn thế này. Về sau, theo sự phát triển của xã hội, thế hệ sau bổ sung và làm phong phú thêm cho các bài quyền của võ Bình Định, nhưng với nhiều người thì việc giữ lại giống y như thời kỳ đầu mới nói lên ý nghĩa của tính cổ truyền. Bài "Linh miêu tẩy diện" của võ phái Lý Gia nằm trong số được giữ lại trọn vẹn như thời sơ khai.

Võ sư Lý Xuân Vân cho biết: "Tổ tiên của chúng tôi từ Đàng Ngoài vô Đàng Trong từ trước khi vua Quang Trung dựng cờ khởi nghĩa. Từ hồi ở Đàng Ngoài, cao tổ chúng tôi đã nổi tiếng giỏi võ và tham gia các cuộc thanh trừ thổ phỉ. Việc luyện võ và phát kiến ra các thế võ mới là điều được dòng họ chú trọng. Dòng máu ấy được tiếp nối đến khi gia nhập vào đoàn quân Tây Sơn".

Ông khẳng định: "Cao tổ chúng tôi đã sáng chế ra bài quyền "Linh miêu tẩy diện" và đã dùng nó trong các các cuộc cận chiến. Tính ra thì tuổi đời của nó khoảng hơn 300 năm chứ không chỉ là 150 năm như nhiều người hằng nghĩ".

***

Đến nay, võ sư Lý Xuân Hỷ vẫn còn sống nhưng tuổi cao sức yếu, ông ẩn dật và con trai ông võ sư Lý Xuân Vân là thế hệ tiếp nối của võ phái Lý Gia. Nhiều năm qua, tính từ sau 1975, phong trào đấu võ đài đã không rầm rộ như hồi trước nên các tên tuổi võ sĩ ít được nhắc đến, võ phái Lý Gia hoạt động trầm lắng như các môn phái võ thể thao khác. Thế nhưng võ đường Lý Xuân Vân thường xuyên tiếp đón các võ sinh và các nhà nghiên cứu võ học đến từ phương Tây. Họ đến luyện tập một cách rất nghiêm túc và phần lớn đều cho rằng "Linh miêu tẩy diện" là một trong những bài quyền có những thế võ rất thực tế, không chỉ mang tính biểu diễn như võ thuật trên phim ảnh. Khá nhiều võ sinh, thọ giáo ở đây đã giành chiến thắng ở các giải đấu võ tại quê hương họ.

Nhân năm mèo nói chuyện võ mèo, cũng là cách để thấy sự quan sát tinh tế của con người về vạn vật xung quanh. Qua đó, cũng tự hào trước nền tảng võ thuật Việt Nam, một dân tộc đã sản sinh ra nhiều võ sĩ vô địch các đấu trường võ thuật hàng đầu thế giới như Cung Lê tại UFC, Thanh Le và Martin Nguyễn tại One Championship, hay Đạt Nguyễn tại đấu trường boxing tay trần khốc liệt BKFC. Hay tại quốc nội có "độc cô cầu bại" Nguyễn Trần Duy Nhất, "quái vật da nâu" Trần Quang Lộc cùng nhiều nhà vô địch ở nhiều môn võ khác.