Dư âm LHP Cannes 2023: 'About Dry Grasses' - một cái nhìn đẹp tới sửng sốt

About Dry Grasses (tạm dịch: Về những đồng cỏ khô) được đánh giá là 1 trong vài bộ phim hay nhất được giới thiệu tại LHP Cannes những năm gần đây. Sau khoảng 3 tiếng 10 phút chìm đắm trong phim, khoảnh khắc mọi người chờ đợi mãi cuối cùng cũng tới: Phải rồi, cỏ khô đã xuất hiện.

Mênh mông tới vô tận, đạo diễn Nuri Bilge Ceylan đã mở ra câu chuyện về vùng nông thôn phía Đông Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ) với một mùa đông trắng chiếm từng phút trên màn ảnh.

Giấc ngủ đông

Cũng có thể nói tương tự như vậy về tình trạng của giảng viên nghệ thuật Samet (do Deniz Celiloglu thủ vai). Anh mơ ước được làm việc trong môi trường sôi động ở Istanbul, nhưng thay vào đó, anh có nghĩa vụ phải tới một trường nhỏ tại một ngôi làng hẻo lánh có tên là Incesu, nơi anh lê bước qua một trận bão tuyết bạc trong cảnh mở màn đẹp tới sửng sốt.

Quả thật, "đẹp tới sửng sốt" là cách nói công bằng để miêu tả hầu như các cảnh quay sau đó. Tại đây, bố cục đậm chất điện ảnh và chuyến động máy ảnh trầm tư của đạo diễn Ceylan đã đạt tới đỉnh cao mới một cách đĩnh đạc và tinh tế.

Samet là kiểu đàn ông nửa cứng nửa mềm, vẫn đang ở độ tuổi 30 nhưng tinh thần đã sa xuống tuổi trung niên. Anh tự phụ cho mình là người cố vấn đầy cảm hứng cho những đứa trẻ chất phác quê mùa và dành sự ưu ái đặc biệt cho một số ít học sinh. Đứng đầu trong số đó là cô bé Sevim (Ece Bagci đóng) 14 tuổi, vốn cũng có tình cảm ngây thơ với người đàn ông này. Nhưng khi 1 lá thư gửi anh bị tìm thấy trong cặp sách của cô bé, cô bé đã bị tổn thương trước thái độ trịch thượng (và tự giễu cợt bản thân) của anh. Một khiếu nại mơ hồ ban đầu được đưa ra về hành vi không phù hợp giữa giáo viên và học sinh, để rồi Samet và đồng nghiệp chân chất Kenan (Musab Ekici đóng) bỗng trở thành tâm điểm của 1 vụ điều tra chính thức.

Với nhiều đạo diễn, đây sẽ là bối cảnh cho 1 bộ phim căng thẳng, nhiều chia rẽ. Nhưng đối với Ceylan, hậu quả của diễn biến này chỉ chiếm khoảng 1/5 phim. Thay vào đó, không dụng công làm quá, kịch bản của Ceylan rút ra từ sự cố này một một bức chân dung phong phú, thu hút về cuộc đời của Samet: Chuyện tán tỉnh nửa vời của anh với giáo viên nghệ thuật đồng nghiệp Nuray (Merve Dizdar đóng); tình bạn nửa vời đang trên bờ vực với Kenan - người cùng thích cô gái trên; việc Samet lấn sân sang nhiếp ảnh, thể hiện trong những khung cảnh tĩnh tuyệt đẹp; các nghi thức hàng ngày và hàng tuần cho thấy sự tồn tại theo kiểu "ngủ đông" của anh.

Đó có thể coi là cách tiếp cận đầy chất tiểu thuyết, nếu nó không nhằm mục đích thỏa mãn thị giác tới vậy. Kịch bản phim vẫn dài dòng như phong cách  thường lệ của vị đạo diễn này, với những cảnh đối thoại lan man lên tới 10 phút. Nhưng khi các nhân vật sử dụng lời nói, máy quay sẽ lén lút bóc trần họ. Trong cả kịch bản của Ceylan lẫn các màn diễn xuất tuyệt vời trong phim đều có 1 sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người tại nơi làm việc, khiến khán giả bỗng đồng cảm với Ceylan bất chấp việc anh ta cư xử tồi tệ thế nào.

"Đồ khốn" - 1 khán giả trong suất chiếu mở màn ở LHP Cannes thốt lên sau hai giờ. Đúng thế thật. Nhưng thêm 1 tiếng 20 phút phóng túng nữa, tất cả vẫn ngồi yên trên ghế.

Hạnh phúc ở bất kì đâu

Chính xác thì About Dry Grasses dài 3 tiếng 17 phút nhưng đáng lẽ nó còn phải dài hơn thế. "Bộ phim có thể tiếp diễn như thế trong một thời gian rất dài" - đạo diễn Nuri Bilge Ceylan nói với báo giới.

Ông viết kịch bản này cùng với vợ là Ebru Ceylan và cây bút Akin Aksu. Họ cũng đồng viết kịch bản trong phim trước của Ceylan là The Wild Pear Tree (2018). Kịch bản mất khoảng 2 năm để hoàn thành và phim bắt đầu bấm máy vào tháng 3/2021 ở Erzurum; cảnh thiên nhiên cũng được quay ở Adiyaman.

 Phim nhận được khoản tài trợ trị giá 470 ngàn euro từ quỹ Eurimages của Hội đồng châu Âu, thêm 2 triệu lira từ Bộ Văn hóa và Du lịch Thổ Nhĩ Kỳ. Phim do ARTE France và TRT sản xuất.

Tổng cộng, About Dry Grasses là phim dài thứ 9 của Ceylan. Ông từng giành Cành cọ vàng cho phim Winter Sleep (2014) và có 5 phim được Thổ Nhĩ Kỳ chọn đi tranh giải Phim nước ngoài hay nhất tại Oscar cũng như từng có 7 lần tranh giải ở LHP Cannes. Năm nay, About Dry Grasses nằm trong số 19 phim tranh giải Cành cọ vàng  và mang về cho Merve Dizdar giải Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.

Trong phim, Dizdar chính là người đã vực Samet dậy khi anh gần như mất hết hi vọng thoát khỏi cuộc sống u ám của cuộc điều tra, của những ảo mộng và góc nhìn tăm tối. Tất cả có thể tóm lược qua hình ảnh cuối phim như Ceylan giải thích: "Ở đoạn cuối, chú chim bay đi và tôi có ấn tượng rằng anh ấy (Samet) đã có góc nhìn mới về nơi mình đang sống".

"Trên thực tế, nếu không hạnh phúc với cuộc sống, ta luôn nói rằng mình sẽ hạnh phúc nếu tới 1 nơi khác" - vị đạo diễn nói thêm - " Bởi ta luôn nghĩ nơi mình sống là nguyên nhân của mọi khổ đau".

Trên IMDb, About Dry Grasses đạt điểm 8,6/10. Trên Rotten Tomatoes, phim đạt 88% dựa trên 16 nguồn đánh giá uy tín. Trên Metacritic, điểm số là 80/10 dựa trên 8 nguồn đánh giá, cho thấy "các bài đánh giá nhìn chung là thuận lợi". Hầu như các bài phê bình đều ca ngợi vẻ đẹp mê hồn về thị giác của About Dry Grasses và chiều sâu hun hút khi đi vào tâm lý con người. Chê bai hiếm hoi từ Hollywood Reporter : Dù thật sự đẹp, phim dễ đoán và mỗi lúc một đi sâu vào vùng lầy của những lời huyên thuyên.