Triển lãm 'Tiếng vọng/ Bản ngã': 'Lời Dâng' của Nguyễn Sơn

Triển lãm Tiếng vọng/ Bản ngã của họa sĩ Nguyễn Sơn diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (66 Nguyễn Thái Học, Hà Nội) từ 2 - 18/12/2022, trưng bày 21 tranh giấy, 18 tranh chất liệu tổng hợp, 1 sơn dầu, 5 nghệ thuật vật thể, hai sắp đặt kết hợp 2 videoart (3D mapping), 1 trình chiếu video art.

Tiếng vọng/Bản ngã là bộ sưu tập dành riêng cho Sóng Mây Contemporary Art Museum. Bộ sưu tập này bao gồm những tác phẩm mới, chưa từng công bố và trưng bày trước đây của nghệ sĩ Nguyễn Sơn được tuyển chọn bởi họa sĩ Vũ Hồng Nguyên.

Nguyễn Sơn, nghệ sĩ thị giác thuộc thế hệ 7x, sinh ở Hà Nội. Ông là nghệ sĩ có nhiều cuộc triển lãm trong nước và quốc tế, đoạt các giải thưởng nghệ thuật tạo hình khu vực ASEAN từ khi còn là sinh viên mỹ thuật những năm 2000. Bộ sưu tập này được ông xây dựng trên nền tảng cảm hứng tôn giáo của mình bằng ngôn ngữ tạo hình biểu hiện trừu tượng kết hợp nghệ thuật ý niệm.

Mỹ cảm nghệ thuật sơn mài truyền thống vốn là chuyên khoa tốt nghiệp được Sơn thể hiện bằng chất liệu tổng hợp. Ông tạo ra thế giới tinh thần của mình là cầu nối từ nội tâm tới đức tin để trả lời câu hỏi: Ta là ai? Ta từ đâu đến cuộc đời này? Ta sẽ đi về đâu?

Sống trong đại dịch Covid-19 toàn cầu, Sơn cầu nguyện và sáng tạo, sáng tạo trong cầu nguyện. Loạt tác phẩm này có ba phần: "Tiếng vọng", "Bản ngã", "Ta ở đây!"

"Tiếng vọng" là những tranh chất liệu acrylic trên chia sar (loại giấy thủ công của Lào), giấy archer, giấy tự làm bởi tác giả. Loạt tranh này có nhiều kích thước.

Hình tượng chính của "Tiếng vọng" là những ngôi thánh đường ẩn hiện trong không gian ý niệm. Không gian này có lúc như lửa cháy, có lúc như bão tố... Nhưng dù ở trong không gian nào thánh đường vẫn lấp lánh. Đây là hình ảnh ẩn dụ cho đức tin, nguồn năng lượng nội tại của tác giả. "Tiếng vọng" là lời nhắc nhớ từ quá khứ vọng đến hiện tại, là điều kiện cần để chúng ta đặt câu hỏi: Ta là ai?

Sơn đã thay đổi bề mặt của chất liệu giấy nhẹ và xốp trở thành những tấm kim loại thô nặng. Trong không gian phong hóa bởi thời tiết, các lớp bột đồng, bột sắt hoen rỉ tự nhiên. Đây là một quá trình vẽ nhưng không phải bởi Sơn mà là do kẻ vô hình: Thời gian. Khi đã đạt độ cảm thị giác mong muốn, Sơn cầm giữ điểm rơi của bức họa bằng kỹ thuật phủ màng và thêm vào những điểm định vị cái nhìn. Độ lóe sáng của những kim loại quý: Vàng, bạc, hay độ phản sáng nhưng trong suốt của hạt pha lê biểu đạt niềm hy vọng của nội giới và cũng là những gì Đấng Tạo hóa đáp lại lời cầu nguyện của Con người.

"Bản ngã" và "Ta ở đây!" là những tranh chất liệu tổng hợp và các tác phẩm vật thể được làm từ những đồ gỗ chạm khắc họa tiết trang trí trong nhà thờ đã hư hỏng, cũ nát. Những vật thể này là kỷ niệm từ người bạn thân gửi tặng Sơn từ nhiều năm trước. Nguyễn Sơn tái thiết lập, cho chúng một hình dạng mới, như một cuộc tu sửa để chuyển hóa bản thân.

Ở các tác phẩm sắp đặt ngôn ngữ kỹ thuật số là hoạt hình 3D được trình chiếu chồng lớp lên vật thể. Đây là nét đặc trưng của ngôn ngữ nghệ thuật thời đại. Việc kết hợp công nghệ với các tác phẩm hội họa, khối vật thể tạo ra một đời sống khác cho tác phẩm. Sự giao thoa giữa các tầng ứng dụng để thể hiện nghệ thuật của Sơn, cũng là đặc điểm chính đời sống tinh thần của xã hội đương đại.

Ở hội họa giá vẽ, nghệ thuật của Sơn có một bước tiến xa với thời kỳ trước. Độ bóng của epoxy resin bao phủ cục bộ trên mặt tranh hoàn chỉnh tạo thành hai kênh thị giác. Sản phẩm in (tranh ảnh kỹ thuật số, tạp chí nghệ thuật cũ) là các chi tiết Sơn "chiết xuất" từ quá khứ trong thời đại của ông. Đó là Tiếng vọng trong Bản ngã và cũng là Bản ngã trong Tiếng vọng.

"Vẽ epoxy gần với vẽ nước, đạt được tập trung trong sự miên man, đạt được tính thư nhàn hay đùa chơi với nước thuở nhỏ. Epoxy khác nước: Tự thân nó không tan biến, giống như kỷ niệm. Kỷ niệm là thứ rất lạ nó sinh ra ở quá khứ và tái sinh ở hiện tại" - Nguyễn Sơn chia sẻ.

Sơn bộc lộ mạnh mẽ những nét khởi từ nội tâm trong không gian hội họa phương Đông. Phong cảnh thiên nhiên trở thành trừu tượng. Hình dạng vật thể trở thành nét biểu hiện trạng thái suy niệm. Lý tính và vô thức, cái giữ lại và cái lược bỏ hay sự sống và cái chết được Sơn trình bày song hành trên mặt tranh. Sơn chú tâm nghiên cứu các sự kiện ghi chép trong Kinh thánh và suy niệm để vẽ. Điều quan trọng nhất: Sơn đang bộc lộ quá trình tìm kiếm Sự thật trong sáng tạo của mình.

"Ta ở đây!" - như lời kết cho giai đoạn nghệ thuật này của Sơn khi ông nhận ra sau mọi thăng trầm Nhân tính vẫn tồn tại, Chúa vẫn hiện diện trong Con người.

"Mọi cuộc đối thoại với Thiên Chúa là bất khả nếu như trong Tôi không có Người!"- Nguyễn Sơn nói.

Giám tuyển cuộc triển lãm họa sĩ Vũ Hồng Nguyên chia sẻ: "Tôi lưu tâm tới một ý trong suy tư của Sơn: Kỷ niệm là thứ rất lạ, nó sinh ra ở quá khứ và tái sinh ở hiện tại"- Đúng vậy! Đó chính là tiếng vọng của bản ngã. Trên con đường nghệ thuật, người nghệ sĩ luôn cần phải đi một mình, một mình không phải là sự cô độc, một mình là sự tích cực, một mình tự mang một vẻ đẹp, một mình có sự rực rỡ trong nó- sự hiện diện bản thể của người nghệ sĩ sẽ xuất hiện, khi đó"tự thân hành trình là đích" đến (Osho). Trong hành trình lần này Nguyễn Sơn đã bình thản nhẹ chạm đến đích của mình!".