Bộ Công Thương họp khẩn về tình hình xuất khẩu gạo

Ngày 9/9/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ban hành Công điện số 160/CĐ-TTg về việc tăng cường thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo. Để kịp thời triển khai Công điện số 160/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương tổ chức hội nghị thúc đẩy xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025 và những năm tới. Hội nghị tập trung thảo luận đưa ra những kiến nghị, giải pháp thúc đẩy hoạt động sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo trong thời gian tới.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, gạo là một mặt hàng lương thực thiết yếu, mang ý nghĩa chiến lược, sống còn đối với hàng trăm quốc gia và nhiều châu lục. Đặc biệt, với những nước không có điều kiện tự chủ sản xuất hoặc gặp khó khăn về chính trị - xã hội, thì gạo trở thành mặt hàng bảo đảm an ninh quốc gia.

Đối với Việt Nam, trước năm 1986, gạo vẫn được coi là mặt hàng chiến lược, là nền tảng để “dân có thực mới vực được đạo”. Gạo không chỉ là lương thực, mà còn là vấn đề an ninh kinh tế, an ninh chính trị.

“Ngày nay, với sản lượng xuất khẩu hàng chục triệu tấn, gạo đã mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất nhập khẩu và ngân sách quốc gia, tạo việc làm, thu nhập cho hàng triệu nông dân”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Khác với nhiều mặt hàng công nghiệp do khối FDI chiếm tỷ trọng lớn nhưng giá trị gia tăng để lại trong nước chưa cao, gạo thực sự đem lại lợi ích trực tiếp, bền vững cho nền kinh tế. Bởi vậy, xuất khẩu gạo mang lại ý nghĩa kinh tế lớn, góp phần khẳng định vị thế và hình ảnh một Việt Nam phát triển, đóng góp vào công cuộc giảm nghèo và bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu.

Tuy nhiên, gần đây thị trường Philippines - chiếm khoảng 38 - 40% tổng lượng gạo xuất khẩu của nước ta, bất ngờ dừng nhập khẩu trong hai tháng, đồng nghĩa với việc khoảng 500.000 tấn gạo bị “ách lại”, đã gây khó khăn lớn. Bên cạnh đó, Indonesia cũng thu hẹp nhập khẩu. Hệ quả là xuất khẩu gạo của ta vừa giảm về sản lượng, vừa chịu áp lực giảm giá.

Trước tình hình này, Chính phủ đã có chỉ đạo kịp thời. Ngày 9/9, Thủ tướng đã ban hành Công điện 160 về việc tăng cường thực hiện đồng bộ các giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và điều tiết thị trường gạo. “Đây cũng là dịp để chúng ta rút ra bài học quan trọng, phải đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào một số ít đối tác, tránh “bỏ trứng vào một giỏ”. Chỉ khi thị trường được mở rộng và cân bằng thì mới giảm thiểu rủi ro, ứng phó hiệu quả trước biến động”, Bộ trưởng lưu ý.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu thông tin, số liệu thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo đạt gần 6,37 triệu tấn gạo với trị giá hơn 3,26 tỷ USD, tăng 3,7% về lượng nhưng giảm 15,4% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2024 - năm xuất khẩu gạo đạt thành tích cao nhất từ trước tới nay.

Về thị trường xuất khẩu, Philippines tiếp tục là nước nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với gần 2,9 triệu tấn chiếm 45,9% tăng 4,2% so với cùng kỳ. Theo sau là thị trường Bờ Biển Ngà đạt 753,7nghìn tấn chiếm 11,85%, tăng gấp 1,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Thị trường Ghana tăng gần 94,8% so với cùng kỳ, lượng xuất đạt 662,4 nghìn tấn chiếm 10,4%.

Kế tiếp là thị trường Trung Quốc, sau vài năm sụt giảm liên tục, trong 8 tháng đầu năm đã tăng trưởng trở lại, đạt 565,3nghìn tấn chiếm 8,9% tổng lượng xuất, tăng 141,3 % so với cùng kỳ.

Ngược lại, sự sụt giảm đáng kể từ thị trường Indonesia giảm gần 97,2% chỉ đạt gần 25,4 nghìn tấn trong 8 tháng sau khi Chính phủ nước này tuyên bố ngừng nhập khẩu gạo trong năm 2025. Thị trường Malaysia cũng sụt giảm 45% so với cùng kỳ. Lượng gạo xuất khẩu sang các thị trường Philippines, Bờ Biển Ngà, Ghana, Trung Quốc, Bangladesh... đều tăng so với cùng kỳ năm ngoái, bù đắp cho sự sụt giảm của các thị trường Indonesia, Cuba, Malaysia...

Từ nay đến cuối năm, về sản xuất, theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sản lượng gạo năm 2025 ước đạt 43,143 triệu tấn, giảm 323 nghìn tấn so với cùng kỳ năm 2024. Lúa hàng hóa để cho xuất khẩu ước khoảng 15,085 triệu tấn, tương đương 7,542 triệu tấn gạo.

Về xuất khẩu, nhu cầu nhập khẩu gạo của các thị trường Trung Quốc, Bangladesh, các nước châu Phi, … dự báo sẽ được duy trì. Việc Ấn Độ nối lại xuất khẩu gạo 100% tấm sẽ tiếp tục gây áp lực lên giá gạo toàn cầu, nhưng không ảnh hưởng nhiều đến Việt Nam do gạo tấm chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong xuất khẩu và phân khúc thị trường khác nhau.

Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu gạo cũng sẽ phải đối diện với không ít khó khăn bởi hiện tượng thời tiết, rủi ro kinh tế - chính trị - chính sách xuất nhập khẩu lương thực trên thị trường thương mại gạo có thể ảnh hưởng đến thương mại toàn cầu; việc Ấn Độ gỡ bỏ hàng loạt các hạn chế xuất khẩu gạo từ tháng 9/2024 đã tác động đến giá gạo thế giới liên tục giảm trong thời gian qua.

Trong khi đó, xuất khẩu sang thị trường Philippines đang gặp khó khăn khi Tổng thống Philippines ban hành Sắc lệnh số 93 thông báo tạm ngừng nhập khẩu trong vòng 60 ngày kể từ ngày 01/9 năm nay, đây là yếu tố gây ảnh hưởng đến tâm lý thị trường trong 4 tháng cuối năm 2025.

Để tháo gỡ, Bộ Công Thương sẽ nỗ lực hoàn thiện và trình Chính phủ Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, vừa tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho các thương nhân tham gia hoạt động xuất khẩu gạo, vừa kiểm soát chặt chẽ; tiếp tục nâng cao hiệu quả của công tác dự báo, cân đối cung - cầu thông qua tăng cường các hoạt động: đánh giá sát tình hình sản xuất mùa vụ, chủng loại, dự kiến kế hoạch thóc, gạo hàng hóa phục vụ xuất khẩu.

Bộ cũng chỉ đạo thương nhân thực hiện nghiêm trách nhiệm trong việc chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất, thu mua tạm trữ; tiếp tục thực hiện công tác kiểm tra thi hành pháp luật và rà soát kết quả xuất khẩu gạo của thương nhân để kịp thời chấn chỉnh, xử lý các trường hợp vi phạm Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP.

Đồng thời, tiếp tục tăng cường công tác tìm kiếm, mở rộng, phát triển thị trường thông qua việc đàm phán ký kết các hợp đồng thương mại gạo với các thị trường có nhu cầu nhập khẩu, tổ chức triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu sản phẩm gạo Việt Nam theo Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030.

Thực hiện triển khai hiệu quả kết quả làm việc của Thủ tướng Chính phủ với nguyên thủ các quốc gia, Bộ Công Thương sẽ đôn đốc, trao đổi phía bạn, sớm có phản hồi và xác nhận thời gian làm việc giữa hai bên để đàm phán về thỏa thuận xuất khẩu gạo; cùng với đó tăng cường cảnh báo, hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho thương nhân trong hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo; nâng cao năng lực cạnh tranh; xây dựng, củng cố đội ngũ thương nhân đáp ứng yêu cầu cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Ông Trần Sơn Hà, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, hiện các doanh nghiệp vẫn theo sát tình hình thị trường Philippines, đồng thời mở rộng thị trường với thị trường như Châu Phi, Trung Quốc, Malaysia…

“Hiệp hội cũng yêu cầu doanh nghiệp tích cực mua tạm trữ của nông dân và giá lúa gạo có xu hướng tăng trở lại. Về thị trường, hiệp hội kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và cơ quan thương vụ nước ngoài hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu chính sách nhập khẩu của các nước có nhu cầu và tìm khách hàng tiềm năng”, ông Trần Sơn Hà cho biết.

Còn bà Bùi Thị Thanh Tâm, Chủ tịch Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) kiến nghị Bộ Công Thương quan tâm có ý kiến với Chính ohur về Luật Thuế giá trị gia tăng, hiện chính sách này gây khó khăn cho doanh nghiệp về ngồn vốn. Đồng thời, doanh nghiệp cũng mong muốn ngân hàng hỗ trợ thêm về tài chính tạo điều kiện cho doanh nghiệp quay vòng vốn, thu mua của người dân, dự trữ và cung cấp cho các hợp đồng trong thời gian tới.