'Cách đo cơ học là tiêu chuẩn vàng để xác định đường chạy'

Khi tham gia các giải chạy bộ đường dài, một số VĐV nhận thấy đồng hồ GPS báo quãng đường nhiều hơn hoặc ít hơn so với cách đo của ban tổ chức. Chênh lệch này đặt ra câu hỏi về tính chuẩn xác trong xác định chiều dài cự ly. Theo ông Nguyễn Trường Giang (Liên đoàn Điền kinh Việt Nam), các giải đấu lớn hiện nay hầu hết đo đường bằng bộ đếm cơ học Jones Counter gắn trên xe đạp, tuân thủ quy định quốc tế.

Trái với suy nghĩ của nhiều người, công nghệ vệ tinh GPS, dù hiện đại, cũng không được sử dụng để đảm bảo tính chính xác cho bất kỳ đường chạy nào. Lý do nằm ở những hạn chế cố hữu, tín hiệu GPS có thể bị nhiễu bởi các tòa nhà cao tầng, cây cối rậm rạp và có dung sai nhất định.

"AIMS (hiệp hội Marathon và các giải chạy đường dài quốc tế) đã nghiên cứu và chứng minh tính chuẩn xác của phương pháp Jones Counter. Uy tín của họ lớn đến mức World Athletics cũng phải công nhận đây là tiêu chuẩn vàng", chuyên gia giải thích. Các phương pháp khác như con lăn cơ học hay GPS chỉ mang tính tham khảo.

Bên cạnh việc sở hữu một bộ Jones Counter, yếu tố quyết định sự chính xác nằm ở con người. Những chuyên gia đo đạc được đào tạo và cấp chứng nhận trực tiếp từ AIMS. Họ được phân thành ba cấp độ (A, B, C) với phạm vi hoạt động từ trong nước đến quốc tế.

Ông Giang mô tả, trước khi ra hiện trường, chuyên gia hiệu chuẩn bộ Jones Counter trên một đoạn thước thép chuẩn dài khoảng 300-400 m, đồng thời tính hệ số hiệu chỉnh theo nhiệt độ môi trường. Tiêu chuẩn là 20 độ C, nếu nhiệt độ cao hơn, thước thép sẽ giãn nở và chuyên gia phải trừ đi một sai số tương ứng (ví dụ ở 35 độ C có thể phải trừ 4 cm trên 300 m). Con số thực nghiệm sau khi hiệu chuẩn được đưa vào công thức để tính toán cự ly cuối cùng.

Việc đo đạc thường tiến hành vào ban đêm để tránh mật độ giao thông, đảm bảo khả năng di chuyển theo đường chạy ngắn nhất. Đối với một giải có đầy đủ các cự ly (42km, 21km, 10km, 5km), chuyên gia đo đạc có thể phải đạp xe tới hơn 80 km để hoàn thành nhiệm vụ.

"Công việc đòi hỏi người đo phải suy nghĩ như một tay đua, tính toán chỗ cắt cua và vị trí điểm quay đầu sao cho khớp với chuẩn 42,195 km sau khi áp hệ số an toàn do AIMS yêu cầu. Quy trình thường kéo dài nhiều ngày và bao gồm cả việc đánh dấu các mốc bằng tham chiếu tới ít nhất ba vật thể cố định quanh điểm quan trọng để dễ kiểm chứng sau này", ông Giang chia sẻ.

Chuyên gia của Liên đoàn Điền kinh nhấn mạnh, kết quả công bố từ ban tổ chức luôn dựa trên số liệu đã được kiểm chứng nên là tham số đáng tin nhất, chứ không phải cách tính của VĐV hay đồng hồ GPS.

Theo ông Vũ Quốc Khánh (Trưởng Bộ phận Phát triển Sản phẩm, Huawei Việt Nam), hiện tượng đồng hồ thông minh báo khác số so với cách đo của ban tổ chức bắt nguồn từ cách công nghệ hoạt động.

Thiết bị thu tín hiệu từ nhiều hệ thống vệ tinh (GPS, GLONASS, Galileo, BeiDou), sau đó ghi nhận vị trí theo giây và ghép các điểm đó thành hành trình. Một số mẫu tích hợp băng tần kép và nhiều hệ thống vệ tinh nhằm giảm sai số, nhưng các yếu tố môi trường như cây, nhà cao tầng, cầu vượt... che khuất và làm giảm phản xạ tín hiệu, dẫn đến các điểm vị trí lệch so với đường thực tế.

"Mỗi nhà sản xuất dùng loại ăng-ten, thuật toán lọc và nội suy khác nhau. Kết quả là hai đồng hồ cùng chạy trong một nhóm có thể hiển thị quãng đường khác nhau", ông Khánh cho hay.

Ngoài ra, thuật toán đồng hồ thường kết hợp đếm bước chân khi tín hiệu vệ tinh không liên tục, quá trình nội suy giữa các điểm GPS có thể làm đường hiển thị lượn so với đường đo thực. Vì vậy, ngay cả những mẫu đồng hồ cao cấp vẫn tồn tại dung sai.

Theo chuyên gia Nguyễn Trường Giang, đồng hồ GPS là công cụ hữu ích trong tập luyện, đặc biệt để theo dõi tốc độ, nhịp tim, số bước. Tuy nhiên, kết quả về quãng đường cần được hiểu như số liệu tham khảo. Thành tích chính thức của vận động viên chỉ có giá trị khi dựa vào đường đo cơ học đã được công nhận.

Chuyên gia Liên đoàn Điền kinh cũng lưu ý runner nên phân biệt giữa dữ liệu tập luyện cá nhân và thành tích thi đấu. Khi thi đấu, quãng đường ban tổ chức công bố đã được kiểm chứng bằng Jones Counter. Đồng hồ GPS có thể hỗ trợ trong việc kiểm soát chiến thuật, nhưng không phải căn cứ để xác định kỷ lục cá nhân được công nhận.

Tuy nhiên, ngay cả với các giải được đo chuẩn, rủi ro vẫn có thể xảy ra ở khâu cuối cùng. "Chúng tôi cung cấp báo cáo và bản đồ chi tiết đến từng centimet. Nhưng nếu vào ngày thi đấu, đội ngũ vận hành đặt điểm quay đầu sai vị trí chỉ vài mét, toàn bộ VĐV tham gia cự ly sẽ bị ảnh hưởng", chuyên gia chia sẻ.

Để hạn chế tình trạng này, các nhà tổ chức thường mời chuyên gia đo đạc của Liên đoàn thực hiện quy trình đo và nhận báo cáo chi tiết nhiều ngày trước sự kiện. Ông Dương Hải Anh - Giám đốc đường chạy hệ thống VnExpres Marathon - cho biết, bản đồ đường chạy, báo cáo hiệu chuẩn và tọa độ các điểm quay đầu được ban tổ chức lưu trữ và công khai cho các bên liên quan. Đội ngũ tổ chức được hướng dẫn đặt đúng vị trí mốc dựa trên tham chiếu trong báo cáo.

"Trong trường hợp phát hiện bất thường vào ngày thi đấu, BTC cần phối hợp với chuyên gia đo để điều chỉnh và thông báo cho vận động viên nếu cần", ông Hải Anh nói.

Lan Anh