Chuẩn hóa tiêu chí xanh để định vị lại du lịch nông thôn
Cục Du lịch Quốc gia vừa tham vấn bộ tiêu chí đánh giá điểm đến nông thôn gắn với tăng trưởng xanh, nhằm khắc phục tình trạng phát triển manh mún, bê tông hóa cảnh quan.
Hội thảo "Xây dựng tiêu chí đánh giá điểm đến du lịch nông thôn gắn với tăng trưởng xanh" diễn ra tại Thái Nguyên vào tháng 11, thu hút sự quan tâm lớn của giới chuyên môn, nhà quản lý và các doanh nghiệp lữ hành. Trong bối cảnh du lịch nông nghiệp đang bùng nổ nhưng thiếu quy hoạch, việc xây dựng một bộ thước đo chuẩn mực được đánh giá là yêu cầu cấp thiết để sàng lọc và nâng chất các điểm đến.
Tại đây, các chuyên gia phân tích thực trạng phát triển du lịch nông thôn thời gian qua cho thấy bức tranh sáng tối đan xen. Bên cạnh những mô hình thành công tại Yên Bái, Quảng Nam hay Đồng Tháp, không ít địa phương đang rơi vào bẫy "phong trào". Tình trạng sao chép sản phẩm, bê tông hóa ruộng vườn và ô nhiễm môi trường từ rác thải du lịch đang làm biến dạng không gian làng xã.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam xây dựng bộ tiêu chí mới với trọng tâm là "tăng trưởng xanh". Dự thảo được công bố gồm 36 tiêu chí cụ thể, chia thành 6 nhóm vấn đề cốt lõi: Hạ tầng; Tài nguyên du lịch; Sản phẩm dịch vụ và bản sắc văn hóa; Quản lý; Kinh tế, sinh kế, chính sách và Hiệu quả tăng trưởng.
Điểm đáng chú ý nhất của bộ tiêu chí này là sự định lượng hóa các yếu tố vốn được xem là trừu tượng như "bản sắc văn hóa" hay "tăng trưởng xanh". Theo thang điểm 100, các điểm đến sẽ được đánh giá khắt khe về tỷ lệ không gian xanh, quy trình xử lý rác thải và mức độ tham gia của cộng đồng địa phương vào chuỗi cung ứng.
Ông Hoàng Hoa Quân, Phó trưởng phòng Quản lý Lữ hành, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam cho biết, bộ tiêu chí được thiết kế để áp dụng linh hoạt ở ba cấp độ. Tại cấp xã, đây là công cụ để chính quyền và người dân tự soi chiếu, điều chỉnh mô hình hoạt động. Ở cấp tỉnh, bộ tiêu chí đóng vai trò là thước đo để xếp hạng, công nhận các "Làng du lịch xanh". Ở tầm quốc gia, đây là cơ sở để Việt Nam so sánh và hội nhập với các bộ tiêu chuẩn quốc tế như của UN Tourism hay ASEAN.
Tại phiên tham vấn, các chuyên gia đồng thuận "xanh" không chỉ là trồng thêm cây hay giảm rác thải nhựa, mà phải là "xanh" trong tư duy kinh tế. Ông Hà Văn Siêu, Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam nhấn mạnh, tài nguyên nông thôn là tài sản vô giá nhưng hữu hạn. Nếu khai thác theo kiểu "bóc ngắn cắn dài", phá vỡ cảnh quan để xây dựng nhà hàng, khách sạn kiên cố sẽ triệt tiêu chính sức hấp dẫn của điểm đến.
"Do đó, bộ tiêu chí đặt nặng yêu cầu về kiến trúc thân thiện, sử dụng vật liệu địa phương và hạn chế tối đa tác động vào môi trường tự nhiên", ông Siêu cho biết.
Một vấn đề nóng khác được thảo luận tại đây là sinh kế của người dân. Nhiều ý kiến lo ngại nếu các tiêu chí quá cao siêu, mang tính hàn lâm, người nông dân sẽ khó tiếp cận. Giải đáp vấn đề này, đại diện Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, ông Đào Đức Huấn khẳng định bộ tiêu chí được xây dựng trên nguyên tắc "thực chiến", khuyến khích sự liên kết chặt chẽ giữa du lịch và chương trình OCOP. Theo đó, một điểm đến đạt chuẩn không chỉ là nơi có cảnh đẹp, phải là nơi tiêu thụ hiệu quả nông sản địa phương, tạo ra việc làm và thu nhập thực tế cho cộng đồng.
Các chuyên gia cũng đề xuất bổ sung thêm các chỉ số về chuyển đổi số và tính liên kết vùng vào bộ tiêu chí. Trong kỷ nguyên 4.0, một điểm đến du lịch nông thôn không thể tồn tại biệt lập, phải nằm trong chuỗi cung ứng thông minh. Việc du khách có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin, đặt dịch vụ qua mạng và thanh toán không dùng tiền mặt cũng là một biểu hiện của "tăng trưởng xanh" và hiện đại. Bên cạnh đó, tính liên kết vùng sẽ giúp khắc phục tình trạng sản phẩm du lịch đơn điệu, trùng lặp.
Nhìn từ góc độ thị trường, các chuyên gia nhận định, việc ban hành bộ tiêu chí này sẽ tạo ra một cuộc "thanh lọc" tích cực. Những điểm du lịch tự phát, kém chất lượng sẽ buộc phải thay đổi hoặc bị đào thải. Ngược lại, những điểm đến đầu tư bài bản, tôn trọng thiên nhiên và văn hóa bản địa sẽ có cơ hội được dán nhãn "du lịch xanh", tạo lợi thế cạnh tranh lớn trong việc thu hút dòng khách quốc tế chi tiêu cao.
Lãnh đạo ngành du lịch khẳng định việc hoàn thiện và sớm ban hành bộ tiêu chí là bước đi chiến lược để định vị lại thương hiệu du lịch nông thôn Việt Nam trên bản đồ thế giới. Không chỉ dừng lại ở một văn bản hành chính, bộ tiêu chí được kỳ vọng trở thành "kim chỉ nam" hành động, giúp nông dân làm du lịch chuyên nghiệp, các nhà đầu tư có định hướng rõ ràng và cơ quan quản lý có công cụ giám sát hiệu quả hơn. Mục tiêu cuối cùng là biến miền quê Việt Nam trở thành những "nơi đáng sống" cho người dân địa phương và là "nơi đáng đến" cho du khách bốn phương.