Chuyên gia: Nhiều rủi ro khi hoán cải xe xăng thành xe điện

TP HCM mới đây đã đề xuất Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu cho phép hoán cải xe máy xăng sang điện (hay còn gọi là retrofit), nhằm tận dụng xe cũ, giảm phát thải và chi phí chuyển đổi. Thành phố cho rằng nếu có hành lang pháp lý, người dân có thể gắn môtơ điện và pin thay cho động cơ xăng, thay vì phải mua xe mới.

Việc "lột sạch sẽ" cỗ máy xăng để thay bằng điện thực tế không khó làm với các cơ sở độ chế, nhưng rủi ro an toàn phía sau là rất lớn, chưa kể tới các vấn đề về pháp lý, chi phí sử dụng.

Theo các chuyên gia kỹ thuật, vấn đề lớn nhất là việc tháo bỏ động cơ đốt trong, bình xăng và hộp số, rồi thay bằng môtơ điện và bộ pin sẽ khiến toàn bộ kết cấu xe bị thay đổi.

Ông Bùi Văn Hùng,chuyên gia kỹ thuật của một hãng xe máy tại Việt Nam cho biết khung xe xăng vốn không được thiết kế để gắn pin và môtơ điện nên khi thay cụm động cơ và bộ truyền động nguyên bản bằng linh kiện điện, chiếc xe mất cân bằng, các thông số kỹ thuật ban đầu bị phá vỡ, ảnh hưởng đến hệ thống giảm xóc, lốp, khung và kết cấu chịu lực.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Lê Quốc Việt, giám đốc bộ phận dịch vụ kỹ thuật và sau bán hàng của Dat Bike cho biết, xe máy điện có pin khá nặng, vì thế khung sườn được thiết kế để tối ưu vị trí đặt pin, kèm theo là tỷ lệ phân bổ trọng lượng trước/sau. "Nếu lắp pin lên khung xe máy xăng, các kết cấu khác cần tính toán lại. Hệ thống treo, phanh cũng vậy, vì gia tốc xe máy điện lớn hơn nhiều xe máy xăng", ông Việt nói.

Quan trọng hơn, xe sau khi hoán cải còn khó đảm bảo khả năng chống nước và tản nhiệt, khiến độ bền và độ an toàn giảm đáng kể so với xe nguyên bản. Những yếu tố này khiến việc hoán cải trở thành lựa chọn rủi ro, đặc biệt với xe cá nhân vốn có yêu cầu cao về ổn định và tin cậy. Một số vụ cháy xe điện gần đây cho thấy, sau khi chiếc xe cháy trơ khung lộ ra thùng pin được độ, chế thêm.

Mặt khác, ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, CEO hãng xe máy điện Selex Motors cho rằng giải pháp kỹ thuật cho việc hoán cải xe máy xăng sang xe máy điện là có, nhưng giao cho cơ sở nào đủ năng lực thực hiện, khung pháp lý hướng dẫn và quy trình đăng kiểm thế nào là một rào cản. "Nếu nhà nước không kiểm soát chặt, rất dễ tạo nên một thị trường tràn lan xe độ chế, mất an toàn", ông Nguyên nói thêm.

Về khả năng ứng dụng vào thực tế, theo TS Nguyễn Văn Long Giang, trưởng khoa Cơ khí động lực, trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP HCM, nhà trường từng có nhiều đề án thử nghiệm chuyển đổi xe xăng sang xe điện nhưng tính ứng dụng không cao. Lý do là không đạt được tính thẩm mỹ và an toàn tổng thể.

Ngoài ra, xe máy điện hiện nay được nhiều hãng xe phát triển từ mới và bán ra thị trường với chi phí tương đương hoặc rẻ hơn xe xăng. Việc hoán cải, nếu có, chưa chắc đạt được chi phí hợp lý với công năng. Trong khi đó khung pháp lý chưa sẵn sàng, nên đề xuất này càng cần cân nhắc kỹ.

Xe máy hoán cải ở các nước

Việc chuyển đổi xe máy xăng sang máy điện đã có ở một số nước châu Á. Như ở Indonesia, một số công ty phát triển bộ kit (pin, motor, hệ thống điện, phần mềm quản lý) cho từng dòng xe máy xăng riêng biệt. Tuy vậy, thách thức cho việc chuyển đổi cũng là quy chuẩn pháp lý và kiểm soát chất lượng một cách đồng bộ để xe máy đảm bảo an toàn sau hoán cải. Vì thực tế, khi một chiếc xe hoán cải chạy ngoài đường, rất khó để chỉ bằng mắt thường quan sát có thể đảm bảo đó là những chiếc xe đạt chuẩn về an toàn.

Trong khi đó tại Ấn Độ, từ năm 2022, Cơ quan Nghiên cứu Ôtô Ấn Độ (Automotive Research Association of India - ARAI) đã ban hành chuẩn kỹ thuật retrofit cho xe hai bánh. Các doanh nghiệp muốn hoán cải phải được chứng nhận về an toàn điện, kết cấu khung, pin và hệ thống phanh. Sau khi hoán đổi, xe được đăng ký lại như một phương tiện chạy điện hợp pháp.

Hiện hai công ty là Green Tiger Mobility và Starya Mobility đang dẫn đầu thị trường này. Green Tiger cung cấp bộ hoán cải có chứng nhận ARAI, gồm môtơ, pin và bộ điều khiển, giá khoảng 31.000 rupee (350 USD). Còn bộ chuyển đổi của Starya Mobility giá 65.000-89.000 rupee (730-1.000 USD), tùy dung lượng pin.

Dù được cấp phép, retrofit tại Ấn Độ vẫn đối mặt nhiều rào cản, và quy mô triển khai đại trà gặp khó. Thứ nhất là an toàn pin, bộ pin lithium nặng và chiếm nhiều không gian hơn khối máy nguyên bản, dễ ảnh hưởng đến cân bằng. Ngoài ra, khả năng tản nhiệt nguyên bản của xe không đáp ứng tốt với khối pin. Do đó, nếu xe máy không được thiết kế kỹ khi chuyển đổi, nguy cơ cháy nổ tăng cao.

Ngoài ra, chi phí chuyển đổi chưa hẳn rẻ. Khi tính cả pin, công lắp đặt và đăng kiểm, giá có thể bằng 60%-100% xe điện mới. Bên cạnh đó, pin lithium chiếm tới một nửa giá trị bộ kit và chỉ có tuổi thọ 3-5 năm, trong khi xe điện mới thường được thiết kế đồng bộ, bảo hành chính hãng và tối ưu về hiệu năng.

Hồ Tân - Thành Nhạn