Công ước Hà Nội: Bảo vệ phụ nữ và trẻ em khỏi bị xâm hại trên không gian mạng

Nạn nhân của tội phạm mạng, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái, phải chịu tổn hại nghiêm trọng về tâm lý, xã hội và kinh tế, trong khi thủ phạm lợi dụng những lỗ hổng trong hệ thống bảo vệ pháp lý và sự dễ dàng lan truyền trên mạng để hành động mà không bị trừng phạt. Việc phát tán hình ảnh nhạy cảm mà không có sự đồng thuận là một hình thức bạo lực giới trực tuyến ngày càng phổ biến và gây hại.

Trong bối cảnh đó, theo ông David Wright tại Trung tâm An toàn Internet Vương quốc Anh, sự ra đời của Công ước Hà Nội là giải pháp mang tính toàn cầu nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng. Đặc biệt, trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, nội dung của Công ước Hà Nội có tính vượt trội so với các khuôn khổ quốc tế hiện nay, với nhiều quy định mới. Đây là bước tiến quan trọng, là thành tựu chung của cộng đồng quốc tế trong nỗ lực bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, không chỉ giúp bảo vệ mà còn hướng tới phòng ngừa sớm các hành vi xâm hại. Đáng chú ý, Điều 16 của Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng quy định rõ: hành vi cố ý phát tán hình ảnh nhạy cảm trái phép là tội hình sự theo luật pháp quốc tế - một bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo vệ quyền riêng tư và phẩm giá con người.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức cho rằng: Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên số, nơi Internet trở thành một phần tất yếu của cuộc sống. Đối với trẻ em - thế hệ tương lai của đất nước - môi trường mạng mở ra cơ hội to lớn để học tập, kết nối và sáng tạo. Tuy nhiên, song hành với đó là không ít rủi ro.

Trước thực trạng đó, những năm qua, Việt Nam đã vào cuộc mạnh mẽ để bảo vệ tốt hơn cho trẻ em trên không gian mạng. Hệ thống pháp luật ngày càng được hoàn thiện với nhiều đạo luật quan trọng như Luật Trẻ em, Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành ba Nghị định, một Quyết định và một Quy chế phối hợp liên ngành về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-2030; Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025” với mục tiêu cụ thể hóa các văn bản quốc tế và các Tuyên bố của ASEAN.

Việt Nam đặc biệt coi trọng truyền thông, giáo dục và nâng cao năng lực số như một trụ cột quan trọng trong bảo vệ trẻ em. Công nghệ chỉ thực sự an toàn khi con người có đủ hiểu biết và kỹ năng để sử dụng nó một cách chủ động, sáng tạo và có trách nhiệm. Vì vậy, các chương trình truyền thông, tập huấn đã được triển khai rộng khắp cho cán bộ, giáo viên, cha mẹ và chính trẻ em, giúp họ nhận diện rủi ro, ứng xử văn minh và biết cách tự bảo vệ mình trên mạng. Các chiến dịch như “Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến”, “Vắc-xin số” hay cuộc thi “Học sinh với an toàn thông tin” không chỉ cung cấp kiến thức, mà còn truyền cảm hứng về văn hóa sử dụng Internet nhân văn, tôn trọng và bao dung, góp phần hình thành môi trường mạng lành mạnh - nơi trẻ em được bảo vệ, được lắng nghe và được phát triển toàn diện.

Việt Nam cũng đã thiết lập “Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng”, “Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng”, tích hợp các kênh thông tin kết nối với Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111 nhằm tiếp nhận, xử lý các vụ việc liên quan. Các cơ quan, tổ chức tăng cường phối hợp liên ngành trong phòng ngừa, điều tra, xử lý hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em, đồng thời tận dụng chính không gian mạng để lan tỏa nhận thức và kỹ năng số an toàn thông qua các chiến dịch truyền thông, hội thảo, cuộc thi sáng tạo và tài liệu hướng dẫn dành cho cha mẹ, cộng đồng và trẻ em.

Các lực lượng chức năng, đặc biệt là đơn vị chuyên trách về an ninh mạng, đã triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật và nghiệp vụ để phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi gây hại cho trẻ em trên không gian mạng. Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet và mạng xã hội cũng được yêu cầu nâng cao trách nhiệm xã hội, chủ động kiểm soát nội dung, ngăn chặn truy cập đến thông tin độc hại, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn và lành mạnh cho trẻ em.

Bên cạnh đó, Việt Nam luôn coi hợp tác quốc tế là yếu tố then chốt trong bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Cơ quan chức năng thường xuyên phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật và tổ chức quốc tế, đặc biệt trong khuôn khổ INTERPOL, nhằm đào tạo, nâng cao năng lực cho lực lượng chuyên trách, chia sẻ kinh nghiệm, thông tin và công nghệ. Việt Nam cũng chủ động thúc đẩy các cơ chế, hiệp định song phương và đa phương với nhiều quốc gia, đồng thời duy trì hợp tác hiệu quả với các tổ chức quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em, góp phần củng cố nỗ lực chung vì một môi trường mạng an toàn toàn cầu.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh: “Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, chúng ta vẫn đối mặt với không ít khó khăn và thách thức trong bảo vệ phụ nữ và trẻ em trên môi trường mạng. Tội phạm mạng ngày càng tinh vi, trong khi năng lực kỹ thuật và phối hợp ứng phó của các cơ quan chức năng còn hạn chế. Nhận thức và kỹ năng sống của một bộ phận người dân và trẻ em chưa đầy đủ. Việc chia sẻ thông tin, phối hợp xử lý giữa các quốc gia còn gặp khó khăn do khác biệt về pháp luật và công nghệ; nguồn lực dành cho công tác này vẫn còn hạn chế so với yêu cầu thực tế, đòi hỏi phải tiếp tục tăng cường hợp tác, đầu tư và đổi mới phương thức bảo vệ phụ nữ và trẻ em trên không gian mạng”.

Nhiều ý kiến tại tọa đàm nêu ra thực tế rằng tội phạm mạng lợi dụng ranh giới quyền tài phán, công nghệ tăng cường ẩn danh và những tiến bộ nhanh chóng của các công cụ kỹ thuật số để trốn tránh bị phát hiện và truy tố. Vì thế, không quốc gia nào, bất kể trình độ phát triển kỹ thuật số, có thể miễn nhiễm. Với quy mô, tính phức tạp và bản chất xuyên biên giới của tội phạm mạng, hợp tác quốc tế đóng vai trò vô cùng quan trọng, cho phép phòng ngừa, điều tra và xử lý tội phạm mạng hiệu quả.

Việc bảo vệ phụ nữ và trẻ em khỏi bị xâm hại trên không gian mạng là việc làm quan trọng. Đây là diễn đàn để các chuyên gia, nhà quản lý và tổ chức xã hội đóng góp ý kiến, từ đó đề xuất các giải pháp, bổ sung quy định pháp luật về an ninh mạng, bình đẳng giới và bảo vệ trẻ em. Bên cạnh đó, cộng đồng và doanh nghiệp công nghệ nhận thức rõ hơn vai trò của mình trong việc tạo dựng môi trường mạng an toàn; các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, doanh nghiệp công nghệ và người dân cùng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và triển khai hành động cụ thể.

Tại cuộc tọa đàm, các đại biểu cũng chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp cụ thể để bảo vệ phụ nữ và trẻ em khỏi bị xâm hại trên không gian mạng; đưa ra khuyến nghị về việc xử lý, gỡ bỏ các thông tin, hình ảnh nhạy cảm, xấu độc trên không gian mạng ở mỗi cộng đồng, mỗi quốc gia.