Không khí kỳ thi Hương cuối thế kỷ 19

Kỳ thi Hương ở Nam Định, năm Đinh Dậu 1897 được tái hiện qua loạt ảnh của Firmin-André Salles, thuộc triển lãm Khoa thi Hương cuối thế kỷ 19, khai mạc hôm 6/11 tại khuôn viên bên cạnh Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Các tác phẩm do Thư viện quốc gia Pháp và Hội Địa lý quốc gia Pháp lưu giữ, được trưng bày đến hết ngày 30/11.

Đây là một trong hai kỳ thi có sự hiện diện của Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer (1857-1932) ở lễ khai mạc. Vì vậy, Firmin-André Salles có cơ hội tiếp cận và ghi lại loạt hình ảnh.

Ở hệ thống khoa cử xưa, thi Hương là vòng sàng lọc then chốt để tuyển chọn nhân tài, được tổ chức ba năm một lần tại các trường thi địa phương.

Trong sách Lược khảo về khoa cử Việt Nam: Từ khởi thủy đến khoa Mậu Ngọ 1918, học giả Trần Văn Giáp (1898-1973) viết: ''Vào đời xưa, những người muốn tiến thân đều phải nỗ lực học hành để bước vào đường khoa cử, tiến tới ngưỡng cửa quan quyền. Do đó, đối với nước nhà, khoa cử là phép lựa nhân tài, đối với kẻ sĩ thì là con đường tiến thân vinh hoa, rộng mở".

Không khí nhộn nhịp của lễ xướng danh qua ảnh.

Thi Hương thường gồm ba hoặc bốn vòng (tam trường, tứ trường), nội dung trải dài từ kinh nghĩa (Tứ thư, Ngũ kinh), chiếu - chế - biểu (văn bản hành chính) đến thơ phú, văn sách (luận bàn chính sự).

Chỉ số ít sĩ tử vượt qua và được xướng danh cử nhân, tiếp tục tham gia thi Hội. Theo cuốn Quốc triều Hương khoa lục của nhà sử học Cao Xuân Dục (1843-1923), năm 1897 có hơn 10.000 thí sinh tham dự khoa thi nhưng chỉ 80 người đỗ.

Kỳ thi Hương thường diễn ra tại một khu đất rộng, chia làm bốn khu vực, lối đi hình chữ thập. Ở giữa có chòi canh và nhà thập đạo nhằm giám sát buổi thi. Khi không có hoạt động thi cử, khu đất trống được tận dụng để canh tác, trồng trọt.

Các cử nhân ăn trưa tại nhà Tổng đốc.

Cử nhân ngồi trong chòi chờ lễ xướng danh kết thúc.

Từ năm 1898, Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer ký quyết định thành lập hệ thống các bài kiểm tra bổ sung gồm chữ Quốc ngữ và tiếng Pháp. Kỳ thi Hương cuối cùng được tổ chức tại miền Bắc diễn ra vào năm Ất Mão 1915 ở Nam Định. Sau đó, người Pháp từng bước áp dụng hệ thống giáo dục mới gồm tiểu học, trung học và đại học.

Không gian trưng bày ảnh lấy cảm hứng từ phong cách trường thi cổ của Nam Định, có hàng rào tre và lối đi nhỏ, gợi cảm giác chân thực cho người xem.

Firmin-André Salles (1860-1929) là nhà thám hiểm kiêm nhiếp ảnh gia người Pháp, từng làm việc tại Việt Nam, Lào và Campuchia những năm 1896-1898.

Triển lãmthuộc khuôn khổ sự kiện Photo Hanoi'25, do Ủy ban nhân dân TP Hà Nội và Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam tổ chức, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Viện Pháp tại Việt Nam chủ trì.

Liên hoan diễn ra ngày 1-30/11, gồm 22 triển lãm cá nhân, nhóm của các nhiếp ảnh gia trong và ngoài nước, 29 hoạt động bên lề như chiếu phim, hội thảo, tọa đàm, ra mắt sách, chương trình tham quan nghệ thuật.