Nạn 'đất chảy' ở Đà Lạt

Ở Đà Lạt, khuya hôm qua đèo Mimosa nứt toác, toàn bộ nền đường trôi xuống vực taluy âm tạo thành hố lớn, khiến một ôtô khách suýt rơi theo. Cùng đêm, một bé gái tám tuổi ở Đà Lạt đi ra phía sau nhà gần khu vệ sinh thì đất đá phía sau đổ ập xuống, bé được giải cứu sau 30 phút.

Hàng loạt tuyến đèo xung quanh thành phố liên tiếp bị sạt, từ Prenn đến Ngoạn Mục, D’ran, Khánh Lê, dường như nơi nào có đất, nơi đó đang đứng trước nguy cơ "chảy".

Hiện tượng "đất chảy" nghe qua tưởng chỉ là hình ảnh so sánh, nhưng thực tế nó mô tả đúng cách đất ở nhiều khu vực quanh Đà Lạt nói chung và những con đèo, đồi đất đang phản ứng khi bị ngâm nước quá lâu.

Những dề đất lớn không còn tách ra từng mảng nhỏ như hiện tượng sạt lở quen thuộc. Chúng tách rời toàn bộ kết cấu, trượt đi như dòng bùn lỏng. Khi những mối liên kết vốn chặt chẽ trong lòng đất bị nước làm bung vỡ, đất mất sức chống đỡ, không còn ma sát, không còn lực giữ.

Với những nơi có địa hình là đồi dốc, sườn đồi cần thảm thực vật để giữ nước, cần các tầng đất nguyên bản để tự điều tiết. Vấn đề lớn nhất không nằm ở chuyện có mưa hay không, mà là chúng ta tiếp tục xây dựng như thể đất vẫn sẽ đứng yên mãi.

Nhiều nhà cửa mọc lên sát chân taluy, nhiều đường mới được mở vào vùng dốc cao mà không có hệ thống thoát nước tương xứng. Một mặt đường bị trôi đi không chỉ do mưa lớn, mà còn vì thiết kế không tính đúng mức độ ngậm nước của đất nền. Khi nước tích tụ lâu ngày, đất không còn sức chịu tải, mặt đường trở thành thứ đầu tiên bị kéo đi.

Để không chỉ Đà Lạt mà cả những nơi tương tự, không trở thành vùng đất mà mỗi mùa mưa đều phải cầu may, theo tôi cần nhìn thẳng vào ba hướng giải quyết.

Thứ nhất, khôi phục cấu trúc tự nhiên. Không phải trồng lại rừng theo phong trào, mà trả lại cho sườn đồi những mảng cây có khả năng giữ đất thực sự; rà soát nghiêm các công trình làm biến dạng taluy, đặc biệt những khu dân cư bám sườn núi.

Thứ hai, quy hoạch lại vùng dốc. Không thể tiếp tục cho xây dựng nhà cửa, đường sá ở những vị trí có hệ số an toàn thấp. Những khu vực đã có nguy cơ phải được kiểm định địa chất định kỳ.

Thứ ba, hạ tầng thoát nước phải được xem là hạ tầng an toàn, không phải hạng mục phụ. Hệ thống mương, rãnh thu nước, giếng thu, kênh dẫn phải được làm đúng chuẩn, không bị che lấp bởi công trình tạm.

Thứ tư, vào cao điểm mùa mưa bão, tôi nghĩ cần xây dựng, cập nhật bản đồ sạt lở theo thời gian thực, 24/24 và có cảnh báo cho người đi đường. Nhất là những xe khách, xe tải vận chuyển hàng hóa... để kịp thời tránh.

Đất chảy vì tự nhiên bị tổn thương. Nhưng thay vì chỉ thở dài sau mỗi trận mưa, điều chúng ta cần là hành động có trật tự, có trách nhiệm, và có tầm nhìn. Khi con người trả lại sự cân bằng cho đất, đất mới chịu đứng yên.

Hữu Duy