Những cổ vật trăm tuổi dưới lòng sông Sài Gòn

Trưng bày chuyên đề Quá trình phát triển đô thị Sài Gòn - TP HCM qua tư liệu sông ngòi, kênh rạch xưa và nay do bảo tàng tổ chức, giới thiệu khoảng 100 hiện vật, hình ảnh, tư liệu. Trong đó có nhiều cổ vật là dấu tích cho sự phát triển gắn bó với sông nước của thành phố.

Nổi bật là chiếc thuyền độc mộc niên đại thế kỷ 13, vớt ở đoạn gần cầu Bình Lợi ngày nay. Hiện vật do ông Đặng Văn Lý phát hiện ở độ sâu 12 m cách đây 24 năm.

Độc mộc là thuyền làm từ một thân cây gỗ lớn, khoét rỗng ruột tạo thành khoang, không ghép mộng hay đóng ván như các loại khác. Thuyền là sản phẩm thủ công truyền thống lâu đời, xuất hiện ở nhiều cộng đồng cư dân sông nước.

Trong tủ kính là gần 20 hiện vật, chủ yếu là bình, lọ, chén, đĩa bằng gốm sứ.

Đời sống của người Nam bộ ở giai đoạn lịch sử nào cũng gắn bó mật thiết với sông nước. Họ chọn những giồng đất ven sông dựng nhà sàn để ở, dựng đền thờ tiến hành nghi lễ tôn giáo. Sông là đường giao thông trao đổi buôn bán hàng hóa.

Những cổ vật dưới đáy sông xuất phát từ nhiều nguồn như đồ hư hỏng bị vứt bỏ, đồ quý giá rơi xuống nước hay do các tai nạn tàu bè, thiên tai, chiến tranh.

Các hiện vật chủ yếu có niên đại khoảng thế kỷ 18, 19. Một số cổ vật chưa thể xác định được thời gian tồn tại do dòng chảy đưa đồ vật xa nơi ban đầu.

Góc trái là hai chiếc bình và hũ gốm Khmer niên đại thế kỷ 18, 19. Bên phải là chiếc bát và đĩa chiếu yêu do người Việt chế tác, thế kỷ 19.

Quanh sông Sài Gòn xưa có khá nhiều làng gốm truyền thống, hình thành nhờ có nhiều nguyên liệu đất sét cùng hệ thống đường thủy để vận chuyển. Một số làng gốm sứ nổi tiếng như Lái Thiêu, Tân Phước Khánh, Chánh Nghĩa sản xuất nhiều sản phẩm, được vận chuyển bằng ghe thuyền đi khắp Nam bộ.

Bình hoa và dĩa men xanh trắng thế kỷ 19, 20 vẫn còn khá nguyên vẹn sau thời gian dài.

Việc tìm thấy cổ vật nguyên vẹn dưới lòng sông không đơn giản, do môi trường nước với các điều kiện hóa lý, cơ học tác động mạnh.

Những tấm bản đồ quy hoạch khu trung tâm Sài Gòn - Gia Định trong thời kỳ 1760-1945, cho thấy sự phát triển của vùng đất từ thời chúa Nguyễn đến khi thành thuộc địa của Pháp. Vùng lõi quy hoạch là khu trung tâm TP HCM hiện nay, bao quanh ở đoạn giao giữa sông Sài Gòn và kênh Bến Nghé.

Tấm bản đồ vẽ đoạn vị trí toàn kênh Tẻ nối từ sông Sài Gòn đến kênh Tàu Hủ năm 1906. Ngày nay là vị trí từ cầu Nguyễn Văn Cừ đến cầu Tân Thuận.

Kênh Tẻ được người Pháp đào năm 1906, hoàn thành sau hai năm. Công trình nối sông Sài Gòn với sông Nhà Bè, nhằm rút ngắn tuyến đường thủy giữa Sài Gòn - Chợ Lớn và vùng hạ lưu Nam Bộ. Kênh giúp vận chuyển lúa gạo, hàng hóa, đưa quân đội, tàu thuyền kiểm soát khu vực đồng thời mở rộng đất và khai thác kinh tế Nam Kỳ.

Nhiều hình ảnh về vùng sông nước Sài Gòn đầu thế kỷ 20 được trưng bày.

Trưng bày diễn ra từ ngày 15/8 đến 15/10, giá vé vào bảo tàng là 30.000 đồng một khách.