Chống khai thác hải sản bất hợp pháp vì danh dự đất nước, con người Việt Nam

Theo Ban Chỉ đạo, sau khi Ủy ban châu Âu (EC) có cảnh báo "Thẻ vàng" IUU đối với thủy sản, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định nhằm gỡ "Thẻ vàng" IUU.

Trong đó, Ban Bí thư đã có Chỉ thị; Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định đã tổ chức 13 phiên họp, 4 đoàn kiểm tra tại các địa phương, tham mưu ban hành 1 Chỉ thị của Ban Bí thư, 2 Chỉ thị và 8 Công điện của Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương ven biển thực hiện công tác chống khai thác IUU và khuyến nghị cảnh báo “Thẻ vàng” của EC.

Đặc biệt, nhiều biện pháp mạnh đã được thực hiện, thậm chí đã khởi tố, truy tố, đưa ra xét xử các hành vi vi phạm khai thác IUU, tạo sự răn đe, giáo dục trong cộng đồng ngư dân ven biển. Đến nay, công tác hoàn thiện quy định pháp luật chống khai thác IUU, quản lý đội tàu, truy xuất nguồn gốc cơ bản đáp ứng yêu cầu của EC; công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định đã có kết quả chuyển biến theo hướng tích cực; số lượng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài đã giảm so với năm 2024. Tuy nhiên thời gian qua, một số hành vi sai trái, nhất là việc tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn xảy ra.

Bằng các dẫn chứng cụ thể, các đại biểu cho rằng, nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý, kiểm soát tàu cá còn có kẽ hở; thực thi pháp luật, xử lý các hành vi vi phạm nghiêm trọng khai thác IUU còn yếu kém, chưa thống nhất, toàn diện; việc xử lý các vi phạm còn chậm hoặc bỏ sót; người đứng đầu một số cơ quan, địa phương chưa quyết liệt chống khai thác IUU; ý thức của ngư dân về vấn đề này còn hạn chế… Do đó, cần khắc phục các hạn chế trên để gỡ cảnh báo "Thẻ vàng" IUU của EC.

Kết luận phiên họp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc chống khai thác IUU không phải chỉ để gỡ "Thẻ vàng" IUU của EC mà phải thiết lập trật tự, quản lý đội tàu khai thác hải sản chặt chẽ và kiến tạo cho sự phát triển; phát triển nghề cá bền vững, an toàn, bền vững, lâu dài, đúng pháp luật, gắn với sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, sinh kế của người dân; chuyển đổi trạng thái từ đánh bắt xa bờ là chủ yếu sang nuôi trồng và chế biến thủy sản dựa vào tiềm năng, thế mạnh của Việt Nam để nâng cao an toàn sản xuất, góp phần bảo vệ môi trường, nguồn lợi thủy sản; đồng thời bảo vệ uy tín, danh dự của đất nước, con người Việt Nam; góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia trên biển.

Cho rằng, cùng với tuyên chiến với khai thác hải sản IUU phải phát triển ngành Thủy sản lâu dài, vì lợi ích của đất nước, của ngành Thủy sản, của nhân dân, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt; với tư duy đổi mới, cách tiếp cận vấn đề căn cơ, bài bản, tổng thể, toàn diện, lâu dài.

Chỉ rõ các hạn chế, bất cập trong chống khai thác IUU, Thủ tướng Chính phủ cho rằng nguyên nhân do công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện của các cấp ủy đảng, chính quyền, nhất là người đứng đầu ở cơ sở còn thiếu quyết liệt, sát sao; ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế, thậm chí còn có tư tưởng đối phó; cơ sở hạ tầng nghề cá, kiểm soát nghề cá, khai thác, truy xuất nguồn gốc chưa đáp ứng yêu cầu; một bộ phận tàu cá chưa đáp ứng yêu cầu về trang thiết bị kỹ thuật; công tác kiểm tra, phát hiện, xử lý chưa thường xuyên, liên tục.

Nhấn mạnh, việc chống khai thác IUU là vấn đề quan trọng, cấp bách, có ý nghĩa trước mắt và lâu dài đối với sự phát triển ngành Thủy sản, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, nhiệm vụ này là của các cấp, ngành, trước hết là trách nhiệm của cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, hệ thống chính trị, nhất là người đứng đầu ở cơ sở và người dân.

Đặt mục tiêu quyết tâm gỡ "Thẻ vàng" IUU trong năm 2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, ngành liên quan, nhất là Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương rà soát thể chế, đề xuất ban hành văn bản pháp lý phù hợp tháo gỡ mọi vướng mắc về pháp luật liên quan; khẩn trương kiện toàn Ban Chỉ đạo về chống khai thác IUU các cấp; thành lập Tổ công tác do một Thứ trưởng Bộ Công an làm Tổ trưởng phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Tòa án nhân dân Tối cao và các địa phương xử lý dứt điểm các vụ việc liên quan.

Ban Chỉ đạo phải theo dõi sát sao, đôn đốc và tổ chức kiểm điểm hằng tuần về tình hình chống khai thác IUU; số hóa quản lý toàn bộ tàu cá và hoạt động khai thác hải sản của tàu cá, kết nối cơ sở dữ liệu với cơ sở dữ liệu về dân cư của Bộ Công an, chậm nhất tới 15/10 phải hoàn thành.

Thủ tướng Chính phủ giao: Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố rà soát, khẩn trương cấp phép quản lý, hoạt động cho hơn 9.000 tàu cá chưa được phép hoạt động, hoàn thành trước ngày 15/10; Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng kiểm soát tàu cá ra vào cảng, kiểm soát việc các tàu tự ý ngắt kết nối VMS; Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương truy xuất nguồn gốc thủy sản; Bộ Quốc phòng, Bộ Công an xử lý triệt để các vi phạm liên quan khai thác IUU.

Đối với các tàu không tiếp tục được ra khơi, ngư dân chưa có việc làm, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các địa phương rà soát, đề xuất Nhà nước hỗ trợ người dân về lương thực; tổ chức chuyển đổi nghề, tạo việc làm, sinh kế cho người dân; nghiên cứu gói tín dụng hỗ trợ người dân chuyển đổi nghề nghiệp.

Người đứng đầu Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ, ngành, địa phương ven biển tiếp tục chỉ đạo thực hiện nghiêm Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư, Nghị quyết số 52/NQ-CP của Chính phủ, Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao, các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ - Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia; chuẩn bị tốt báo cáo và tổ chức đoàn công tác sang làm việc với EC để làm rõ và thống nhất các nội dung cần triển khai để đáp ứng toàn diện các yêu cầu gỡ "Thẻ vàng" của EC.

Cùng với đó, tiếp tục chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành kiểm tra, đôn đốc các địa phương kịp thời chấn chỉnh, xử lý dứt điểm, triệt để các vi phạm khai thác IUU, nhất là các tàu cá vi phạm các hành vi nghiêm trọng khai thác IUU, tại các địa phương trọng điểm, như: Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Thành phố Hồ Chí Minh, Vĩnh Long, Cà Mau, An Giang...

Bộ Quốc phòng tăng cường nguồn lực thực hiện kiểm soát tàu cá xuất, nhập bến, tuần tra, kiểm tra, xử lý dứt điểm tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác trên các bãi ngang, cửa sông, cửa biển, các đảo...; thực hiện các đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát tại các vùng biển giáp ranh giới với các nước đảm bảo không để phát sinh tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; chỉ đạo lực lượng chức năng khẩn trương hoàn thành việc xử lý các tàu cá vi phạm hành vi khai thác IUU nghiêm trọng: mất kết nối hệ thống giám sát tàu cá (VMS), vượt ranh giới, khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Bộ Ngoại giao kịp thời cung cấp thông tin chi tiết của tàu cá và ngư dân bị nước ngoài bắt giữ năm 2024 và 2025 theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường để các cơ quan có thẩm quyền trong nước xử lý theo quy định của pháp luật; đẩy mạnh đàm phán phân định ranh giới, hợp tác khai thác với các nước láng giềng như: Malaysia, Indonesia.

Bộ Công an lập danh sách, thực hiện điều tra các ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài đã được trả về nước để xác định, xử lý dứt điểm các đường dây môi giới đưa tàu cá và ngư dân đi khai thác bất hợp pháp ở nước ngoài; chỉ đạo hoàn thành xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm theo quy định tại Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao.

Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát, đánh giá chất lượng cung cấp dịch vụ vệ tinh cho hệ thống VMS; tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng dịch vụ vệ tinh.

Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố ven biển chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nếu không hoàn thành các nhiệm vụ chống khai thác IUU tại địa phương, làm ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực chung gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” IUU của EC đối với nghề cá Việt Nam.

Theo đó, phải khẩn trương tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và bố trí nguồn lực triển khai đồng bộ các biện pháp chống khai thác IUU để ngăn chặn, không để phát sinh tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; xử phạt triệt để các tàu cá vi phạm các hành vi khai thác IUU nghiêm trọng: mất kết nối VMS, vượt ranh giới và vi phạm vùng biển nước ngoài từ năm 2024 đến nay.

Các Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố thực hiện nghiêm quy định kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, xuất, nhập bến qua trạm biên phòng, thu nộp nhật ký khai thác, giám sát sản lượng bốc dỡ qua cảng, truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác tại các cảng cá; lập danh sách các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao cụ thể trách nhiệm cho chính quyền cơ sở, lực lượng chức năng thực hiện các biện pháp kiểm soát, đảm bảo tàu cá không đủ điều kiện không được tham gia hoạt động.

Thủ tướng Chính phủ đề nghị các hiệp hội, doanh nghiệp tiếp tục nghiêm túc thực hiện quy định về chống khai thác IUU; nghiêm cấm hành vi thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác IUU; chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong điều tra, xác minh, xử lý nghiêm, triệt để các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay, dung túng cho hành vi IUU; tiếp tục vận động, biểu dương hội viên, ngư dân gương mẫu, thực hiện tốt các quy định về phòng, chống khai thác IUU.