Nữ sĩ quan tiên phong nghiên cứu công nghệ tên lửa

Tại Đại hội Thi đua Quyết thắng toàn quân ngày 24/9, trung tá Lê Thị Hằng, Giám đốc Trung tâm C4 thuộc Viện Hàng không Vũ trụ Viettel, chia sẻ hành trình nghiên cứu công nghệ lõi phục vụ phát triển công nghiệp tên lửa Việt Nam. Chị cho biết, sản xuất tên lửa là lĩnh vực bí mật tối thượng, có tính đặc thù cao và được bảo mật nghiêm ngặt, rất khó tiếp cận. Tuy nhiên, nếu quốc gia nào làm chủ được sẽ nâng cao sức mạnh, khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội.

Để đi đến thành công, trung tá Hằng cùng nhóm kỹ sư phải vượt qua nhiều thử thách "tưởng chừng không thể". Ngoài áp lực nghiên cứu, chị còn gánh trách nhiệm gia đình, vừa làm khoa học vừa nuôi dạy hai con nhỏ. Có lúc chị tự vấn liệu có đủ sức đi tiếp, rồi lại tự động viên: "Mình lùi bước, ai sẽ tiến lên? Mình bỏ cuộc, gian khó này dành phần ai?". Chính quyết tâm ấy giúp tập thể kiên trì theo đuổi đến cùng.

Năm 2016, chị được giao nghiên cứu, phát triển đạn tên lửa đối hạm tầm trung, trong đó "đầu tự dẫn" được ví như "đôi mắt" - thành phần phức tạp nhất, quyết định hiệu quả của tên lửa. Ban Dự án khi mới thành lập chỉ có 7 người, hầu như không có gì trong tay: chưa ai từng làm việc trong lĩnh vực tên lửa, không có tài liệu hoàn chỉnh, thiếu hạ tầng thử nghiệm, đối tác nước ngoài cũng không hợp tác.

Trung tá Lê Thị Hằng nói về quá trình chế tạo tên lửa

Thách thức lớn nhất ban đầu là cả nhóm còn mơ hồ về khái niệm "đầu tự dẫn", nguy cơ dẫn đến thất bại, lãng phí nguồn lực và không hoàn thành nhiệm vụ quân đội giao phó. Trong bối cảnh đó, trung tá Hằng phải và đồng đội cùng lúc giải hai bài toán: làm rõ nguyên lý hoạt động, cấu tạo của đầu tự dẫn, đồng thời xây dựng quy trình kiểm tra phản ánh đúng điều kiện thực tế để đánh giá hiệu quả sản phẩm.

Nhóm kỹ sư đã lựa chọn phương pháp "thiết kế ngược" và giả lập tình huống tác chiến, dựng hàng trăm kịch bản và chế tạo nhiều phiên bản thử nghiệm để hoàn thiện dần sản phẩm. Họ cũng tự tạo phòng bắn thử, dùng cano và trực thăng mang đầu tự dẫn đến gần mục tiêu thay cho việc bắn tên lửa thật. Sáng kiến này rút ngắn thời gian nghiên cứu, đồng thời tiết kiệm cho ngân sách hàng trăm tỷ đồng.

Chị nói hành trình ấy gắn với nhiều kỷ niệm khó quên. Có kỹ sư kiệt sức đến mức chảy máu cam giữa đêm, chỉ kịp lấy giấy ăn cầm máu rồi tiếp tục làm việc; có người trẻ say sóng nhưng vẫn tỉnh dậy thao tác máy tính, rồi lại gục xuống sàn tàu. Thử nghiệm trên máy bay thì nơm nớp với an toàn bay nhưng cả nhóm đã kiên trì thuyết phục và chấp nhận nhiều chuyến bay trong điều kiện yêu cầu kỹ thuật khắt khe.

Trong điều kiện cơ sở vật chất hạn chế, khi phát triển công nghệ hàn nhúng phục vụ đầu tự dẫn, đội của chị Hằng đã áp dụng những giải pháp kỹ thuật sáng tạo, tận dụng công cụ tạm thời và phương tiện đơn giản được hiệu chỉnh tại chỗ, với sự giám sát chuyên môn và kiểm soát nghiêm ngặt về an toàn.

Năm 2020, sản phẩm được nghiệm thu cấp Bộ Quốc phòng, đánh dấu thành công đầu tiên trong nghiên cứu, phát triển tên lửa đối hạm cận âm tầm trung của Quân đội Việt Nam. "Thành tựu này chứng minh khả năng làm chủ công nghệ cao của kỹ sư trong lĩnh vực đầu tự dẫn - bộ phận mà ngay cả nhiều nước phát triển cũng gặp khó khăn", trung tá Hằng nói, cho biết chất lượng sản phẩm tương đương mẫu nước ngoài, giúp tiết kiệm ngân sách quốc phòng, chủ động trang bị vũ khí, tăng khả năng tác chiến độc lập của Quân đội.

Sau bước khởi đầu, nhóm được giao nhiệm vụ lớn hơn với tiến độ gấp gáp, đúng lúc dịch Covid-19 bùng phát khiến nhân lực thiếu, chuỗi cung ứng đứt gãy, phối hợp nghiên cứu bị gián đoạn. Dù vậy, họ vẫn phát triển thành công các dòng đầu tự dẫn cho nhiều loại tên lửa mới, tầm xa hơn, chính xác hơn.

Trung tá Hằng cho biết, các nước thường mất ít nhất 10 năm để phát triển một dòng tên lửa. Trong 8 năm, đơn vị của chị đã hoàn thiện ba dòng sản phẩm đầu tự dẫn và một dòng radar đo cao cho tên lửa đối hạm, đồng thời xây dựng hạ tầng nghiên cứu phục vụ phát triển các sản phẩm hiện đại hơn.

Bước sang tuổi 40, nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân coi thành quả đã đạt được mới là khởi đầu. Chị nói, mỗi kết quả nghiên cứu không chỉ là nỗ lực của tập thể mà còn là cách tri ân thế hệ đi trước và khẳng định trách nhiệm với Quân đội trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Làm chủ vũ khí

Thiếu tướng Dương Văn Yên, Phó chủ nhiệm Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, cho biết hành trình nghiên cứu vũ khí của đơn vị là quá trình "vượt ngàn chông gai" để từng bước đột phá. Từ chỗ chủ yếu nghiên cứu theo mẫu, nay đơn vị đã chuyển sang chế tạo sản phẩm mới không theo mẫu, từ sản phẩm độc lập tiến tới tích hợp hệ thống công nghệ cao.

Ông thừa nhận khả năng làm chủ công nghệ lõi ở Việt Nam vẫn còn hạn chế, đội ngũ chuyên gia đầu ngành thiếu, nhiều kỹ sư phải tự mày mò giải mã sản phẩm khi không có tài liệu kỹ thuật chuyển giao. Xung đột quân sự trên thế giới và các lệnh cấm vận khiến việc tìm kiếm vật tư đặc chủng khó như "mò kim đáy bể".

Trong bối cảnh đó, đơn vị đã chủ động đề xuất mở các đề án chế tạo mới, như thiết giáp chở quân XCT-02, xe chiến đấu bộ binh XCB-01 - những sản phẩm đã được giới thiệu tại triển lãm quốc phòng quốc tế và tham gia diễu binh A80.

Theo thiếu tướng Yên, từ năm 2020 đến nay, hơn 80% sản phẩm nghiên cứu khoa học của đơn vị đã được đưa vào sản xuất. Có 90 chủng loại vũ khí, trang bị mới được giao sản xuất loạt "0" (sản xuất thử nghiệm, hoàn thiện quy trình trước khi sản xuất hàng loạt) và 141 chủng loại khác được giao sản xuất, sửa chữa loạt lớn.

Trong số đó, nhiều vũ khí bộ binh và quân binh chủng đã được nghiên cứu, sản xuất thành công như xe chiến đấu bộ binh, thiết giáp chở quân, pháo tự hành, pháo tàu, máy bay không người lái trinh sát và chiến đấu, tên lửa phòng không tầm thấp, phần chiến đấu cho tên lửa đối hải tầm trung. Một số chủng loại có hàm lượng kỹ thuật cao mà chỉ ít quốc gia làm chủ được cũng đã được hoàn thiện, như vũ khí chống tăng thế hệ mới có khả năng tiêu diệt xe tăng trang bị giáp phản ứng nổ và hệ thống phòng thủ chủ động; hay súng trung liên thế hệ mới sau nhiều năm bế tắc vì đối tác không chuyển giao tài liệu thiết kế.

"Những kết quả này đã góp phần đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có thể tự chủ nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa hầu hết các loại vũ khí, khí tài cho bộ binh; đồng thời từng bước làm chủ thiết kế, chế tạo, hiện đại hóa vũ khí cho các quân binh chủng", thiếu tướng Yên nhấn mạnh.

Hoàng Phương