Xu hướng yêu cầu nhân viên phải "khai báo tình cảm" ở châu Âu

• Performative Male: Có gu hay ra vẻ?

Từ “chuyện riêng” thành “vấn đề công việc”

Trong nhiều năm, các công ty châu Âu vốn khá thoáng: đời tư của nhân viên, kể cả chuyện tình cảm công sở, thường bị xem là “không liên quan đến công việc”. Nhưng giờ đây, điều từng được coi là quyền riêng tư lại dần trở thành chuyện phải khai báo.

Sự thay đổi này chịu ảnh hưởng lớn từ các quy định kiểu Mỹ, nơi sau phong trào #MeToo, hầu hết công ty đều yêu cầu lãnh đạo công khai hoặc cấm tuyệt đối việc hẹn hò với cấp dưới. Không ít CEO lớn đã mất chức chỉ vì vi phạm nguyên tắc này.

Điều này có nghĩa là “yêu thầm trong văn phòng” sẽ không còn là chuyện riêng tư tuyệt đối nữa. Từ chỗ là chuyện cá nhân, tình cảm giờ đây được đưa vào quy trình quản trị để tránh xung đột lợi ích, thiên vị hoặc rủi ro ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp.

Có thể tổng hợp 3 nguyên do chủ yếu như sau:

1. Bảo vệ hình ảnh công ty: Các vụ bê bối tình cảm liên quan đến lãnh đạo thường khiến cổ đông và dư luận dậy sóng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thương hiệu.
2. Ngăn xung đột lợi ích: Khi sếp hẹn hò với cấp dưới, khó tránh khỏi nghi ngờ thiên vị, phân biệt đối xử hoặc bất công trong thăng tiến.
3. Chống quấy rối: Trong môi trường mà ranh giới giữa “tự nguyện” và “ép buộc” có thể mờ nhạt, công ty muốn tạo cơ chế minh bạch để bảo vệ cả hai bên.

Chuỗi sự kiện buộc châu Âu phải thay đổi

Sự chuyển biến này không diễn ra trong một sớm một chiều. Năm 2023, CEO của BP - Bernard Looney - phải từ chức sau khi bị cáo buộc không minh bạch về quan hệ tình cảm với đồng nghiệp. Sau đó, BP đã áp dụng chính sách mới: toàn bộ nhân viên phải khai báo quan hệ tình cảm tại nơi làm việc, còn lãnh đạo thì buộc phải báo cáo lại mọi mối quan hệ trong 3 năm trước đó.

ITV, một đài truyền hình lớn tại Anh, cũng ban hành quy định nghiêm ngặt hơn sau vụ việc một MC sáng chương trình thừa nhận có quan hệ với nhân viên. Ở Bồ Đào Nha, CEO Filipe Silva của Galp Energia rời chức sau khi một tố cáo ẩn danh dẫn tới điều tra quan hệ tình cảm với quản lý cấp cao.

Động lực phía sau không chỉ đến từ những vụ bê bối cá nhân. Giới đầu tư và các nhóm cổ đông cũng đang thúc đẩy các tập đoàn toàn cầu hóa chuẩn mực quản trị, nhằm hạn chế rủi ro về uy tín và tài chính.

Vừa giữ quyền riêng tư, vừa siết chặt kỷ luật

Khác với Mỹ, luật pháp châu Âu bảo vệ quyền riêng tư mạnh mẽ hơn. Ví dụ, năm 2005, Walmart từng áp lệnh cấm quan hệ tình cảm giữa cấp trên và cấp dưới ở Đức. Nhân viên đã kiện vì công ty không hỏi ý kiến công đoàn, cuối cùng Walmart phải rút lại quy định này trước khi rút khỏi thị trường Đức.

Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý cho rằng doanh nghiệp vẫn có quyền can thiệp khi xuất hiện xung đột lợi ích hoặc dấu hiệu quấy rối. Những chính sách ngăn lãnh đạo hẹn hò với nhân viên trực tiếp dưới quyền ngày càng trở nên phổ biến.

Cách tiếp cận ở châu Âu cũng bị chi phối bởi yếu tố văn hóa. Khi #MeToo lan đến Pháp, một số trí thức và nghệ sĩ đã lên tiếng phản đối, cho rằng nó quá “khắt khe”, có nguy cơ xâm phạm tự do cá nhân. Nữ diễn viên Catherine Deneuve cùng nhiều nhân vật nổi tiếng khác từng ký thư ngỏ khẳng định “những lời tán tỉnh vụng về không phải là tội ác”.

Thế nhưng, theo thời gian, quan điểm này dần thay đổi. Năm 2023, CFO David Egan của RS Group (Anh) phải từ chức sau khi thừa nhận có quan hệ cá nhân với đồng nghiệp, dù ông không bị cáo buộc quấy rối. Điều này cho thấy ngay cả khi “tự nguyện”, mối quan hệ tình cảm công sở vẫn bị xem là thiếu chuẩn mực đối với lãnh đạo cấp cao.

Theo giáo sư John Coffee (Đại học Columbia), việc kiểm soát mối quan hệ công sở ở cấp lãnh đạo sẽ còn siết chặt hơn nữa. Nguyên nhân đơn giản: nơi làm việc vốn là môi trường dễ phát sinh tình cảm vì mọi người tiếp xúc thường xuyên. Ông thẳng thắn: “Tình dục là một sức mạnh rất lớn trên khắp thế giới”.

Điều đó đồng nghĩa, bất kể ở Mỹ hay châu Âu, các CEO và lãnh đạo ngày nay không thể coi chuyện tình công sở là “chuyện riêng”. Họ phải chuẩn bị tinh thần rằng một mối quan hệ sai chuẩn mực có thể chấm dứt sự nghiệp bất cứ lúc nào.

Habi