Lối thoát để mở cửa lại chính phủ Mỹ

Chính phủ Mỹ đã bắt đầu đóng cửa từ ngày 1/10, chỉ duy trì những chức năng thiết yếu như hành pháp, an ninh quốc gia. Tuy nhiên, tình hình vẫn bế tắc khi các lãnh đạo quốc hội ở cả hai đảng kiên quyết giữ vững lập trường.

Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune và Phó Tổng thống JD Vance, hai thành viên đảng Cộng hòa, cho biết họ sẵn sàng đàm phán với đảng Dân chủ để gia hạn các khoản trợ cấp chăm sóc sức khỏe, với điều kiện chính phủ phải mở cửa trở lại. Ngược lại, các lãnh đạo Dân chủ tuyên bố không đồng ý mở cửa chính phủ cho đến khi các yêu cầu được đáp ứng, ít nhất là một phần.

"Giải quyết cuộc khủng hoảng chăm sóc sức khỏe cho người Mỹ là điều chúng ta cần làm. Nhưng việc chúng ta bị buộc phải trao cho phe Dân chủ mọi thứ họ muốn để mở cửa chính phủ lại là chuyện khác", ông Vance nói.

Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Chuck Schumer, thành viên đảng Dân chủ, đổ lỗi cho Tổng thống Donald Trump vì "đã từ chối bảo vệ gói trợ cấp chăm sóc sức khỏe cho người Mỹ". Bên cạnh bảo vệ Đạo luật Chăm sóc sức khỏe Hợp túi tiền (ACA), đảng Dân chủ cũng yêu cầu quốc hội hủy bỏ quyết định cắt giảm Medicaid, nâng tổng ngân sách của đề xuất lên hơn 1.000 tỷ USD trong 10 năm.

ACA đưa ra khoản tín dụng thuế và trợ cấp phí bảo hiểm cho người dân có thu nhập trung bình hoặc thấp, giúp họ mua bảo hiểm y tế với giá rẻ hơn. Đảng Cộng hòa phản đối cả đạo luật ACA ban đầu lẫn các khoản trợ cấp bổ sung, vốn do phe Dân chủ thông qua lần đầu năm 2021. Số người tham gia bảo hiểm theo ACA đã tăng hơn gấp đôi kể từ năm 2021, lên khoảng 24 triệu người trong năm nay. Trong số các bang có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất có những bang thiên về Cộng hòa như Texas, Georgia, Mississippi và Tennessee.

Giữa thế bế tắc hiện tại, một số thành viên của cả đảng Dân chủ và Cộng hòa đang gấp rút tìm kiếm giải pháp.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mike Rounds phác thảo một thỏa thuận về gia hạn trợ cấp thêm một năm và sau đó cắt giảm dần trong vài năm tới. Thỏa thuận có thể đi kèm mức trần về thu nhập và những thay đổi khác. Ông thừa nhận việc xây dựng thỏa thuận này sẽ mất nhiều thời gian, nên kêu gọi trong lúc chờ đợi, phe Dân chủ chấp nhận dự luật ngân sách tạm thời giúp kéo dài hoạt động chính phủ mà đảng Cộng hòa đề xuất.

"Hãy cho chúng ta 45 ngày. Điều này không gây tổn hại gì cả. Hãy để chúng ta có thể thảo luận và đạt thỏa thuận", ông nói.

Thượng nghị sĩ Dân chủ Jeanne Shaheen cho biết các cuộc đàm phán lưỡng đảng cấp thấp đều chỉ ra hai bên "có khả năng giải quyết" bế tắc hiện tại. Bà nói sẽ chấp nhận thỏa thuận từ phe Cộng hòa về đàm phán gia hạn trợ cấp chăm sóc sức khỏe.

Tuy nhiên, với một số thành viên đảng Dân chủ, điều đó là chưa đủ. Thượng nghị sĩ Peter Welch cho rằng "cần có điều gì đó cụ thể".

Các nhà lập pháp nói bất kỳ thỏa thuận nào cũng cần có sự tán thành của Tổng thống Trump và hiện giờ lập trường của ông chưa rõ ràng. Ông Schumer cho biết Tổng thống dường như bất ngờ khi đảng Dân chủ cảnh báo việc tăng phí bảo hiểm sẽ gây hại cho chính những người ủng hộ Trump ở các bang Cộng hòa.

Theo một số nguồn tin, Nhà Trắng không thấy có động lực để đàm phán lúc này, nhưng sẵn sàng giải quyết các khoản trợ cấp. Nhóm cố vấn của ông Trump nhận thức rõ rủi ro chính trị nếu phí bảo hiểm tăng mạnh trước thềm bầu cử giữa nhiệm kỳ, khi đảng Cộng hòa đặt mục tiêu giữ quyền kiểm soát lưỡng viện.

Một số thành viên Cộng hòa tại Hạ viện đã đề xuất gia hạn trợ cấp thêm một năm, cho đến sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Song nhóm nghị sĩ Cộng hòa có lập trường cứng rắn phản đối mọi thỏa thuận làm tăng chi tiêu liên bang.

Các lãnh đạo đảng Dân chủ không tin Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, thành viên Cộng hòa, sẽ đưa thỏa thuận về trợ cấp ra bỏ phiếu. Nhưng họ tin Tổng thống Trump có thể ủng hộ một thỏa thuận và yêu cầu những người bảo thủ chấp thuận, giúp phá vỡ bế tắc.

Phe Dân chủ ở Thượng viện nhìn chung vẫn giữ lập trường cứng rắn. Nhà Trắng và đảng Cộng hòa hy vọng các thành viên trung dung của Dân chủ sẽ nhượng bộ trong những ngày tới.

Ba thành viên trung dung của phe Dân chủ tối 30/9 đã bỏ phiếu cùng với đảng Cộng hòa để cố gắng ngăn đóng cửa chính phủ, nhưng đảng Cộng hòa sẽ cần thêm ít nhất 5 lá phiếu để đủ 60 phiếu yêu cầu.

Lần đóng cửa gần nhất của chính phủ Mỹ đã kéo dài 35 ngày và chỉ kết thúc sau khi ngành hàng không Mỹ đứng trước nguy cơ gián đoạn nghiêm trọng. Giới quan sát cho rằng nếu đảng Dân chủ và Cộng hòa không nhượng bộ để tìm ra giải pháp, hậu quả của lần đóng cửa này có thể lớn hơn.

"Nếu tình trạng này kéo dài, việc ai thắng bằng cách buộc bên kia nhượng bộ có thể không còn quan trọng. Cả hai bên đều sẽ chịu chỉ trích vì sai lầm. Những người đương nhiệm của cả hai đảng sẽ phải trả giá đắt trong cuộc bỏ phiếu vào năm tới", Anthony Zurcher, nhà phân tích của BBC, cảnh báo.

Thanh Tâm (Theo WSJ, AFP, Reuters)