Vẻ đẹp ‘đệ nhất đình cổ’ giữa lòng xứ Đoài
Với hơn 350 năm tuổi và kiến trúc mang đậm dấu ấn nghệ thuật truyền thống, Đình So không chỉ là biểu tượng văn hoá của xứ Đoài mà còn được mệnh danh là “ngôi đình cổ đẹp nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ.”
Nằm nép mình bên sông Đáy hiền hòa, tựa lưng vào núi Rùa, Đình So thuộc huyện Quốc Oai (cũ), Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô khoảng 25 km về phía Tây, gần trục đường Quốc lộ 21A (đoạn từ ngã ba Hòa Lạc rẽ về hướng Chùa Thầy). Nơi đây được xem là một trong những công trình tiêu biểu nhất còn lại của kiến trúc đình làng Việt.
Theo sách Sơn Tây tỉnh địa chí (Phạm Xuân Độ, 1941), đình So được tu tạo vào năm 1673 dưới triều Lê Gia Tông. Văn bia "Tu sáng Hoa đình bi ký" khắc năm Dương Đức thứ 3 (1674) ghi rõ: đình được tu bổ năm Quý Mão (1663), khởi công ngày 27 tháng 7 và hoàn thành chỉ hơn hai tháng sau.
Từ đó đến nay, đình đã trải qua nhiều lần trùng tu nhưng vẫn bảo tồn gần như nguyên trạng cấu trúc cổ. Công trình được xây dựng theo kiểu "nội công ngoại quốc", trên diện tích hơn 1.100m², gồm 55 gian dọc ngang và 64 cột gỗ lim đặt trên chân tảng đá xanh vững chãi.
Kiến trúc đình làng Việt
Toàn bộ khu đình được bố cục hài hòa giữa thiên nhiên, "gối núi – soi sông" theo thế phong thủy "sơn thuỷ hữu tình". Cổng tam quan hai tầng, ba gian, bốn mái nổi bật với hình lưỡng long triều nguyệt, tứ linh và hoa văn chạm khắc tinh xảo. Hai bên bậc dẫn vào là 18 bậc đá xanh, lan can đá uốn cong mềm mại.
Qua tam quan là tam môn rộng khoảng 54m², bốn góc đầu đao cong vút. Gian chính đình gồm 7 gian, 2 chái, mái ngói cổ phủ rêu, tạo nên vẻ trầm mặc, uy nghi.
Bên trong đình, 32 cột lim lớn nhỏ xếp thành 6 hàng ngang, nâng đỡ hệ vì kèo được chạm khắc tỉ mỉ với đề tài rồng, phượng, tứ linh, tứ quý, hoa lá, mây nước…
Đình So thờ Tam vị Nguyên soái Đại Vương – ba vị tướng trung thành phò tá vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân vào thế kỷ X.
Theo truyền thuyết địa phương, xưa có một đôi vợ chồng hiếm muộn cầu tự ở đất làng So, sinh được ba người con trai tài giỏi, sau này chính là ba vị tướng được thờ phụng tại đình.
Hội làng diễn ra trong ba ngày, từ mồng 8/2 âm lịch, thu hút đông đảo con dân xa quê về dự.
Lễ khao quân tổ chức ngày 10/7 âm lịch, tái hiện nghi thức tri ân các tướng lĩnh đã có công bảo vệ quê hương.
Ngày Thánh hóa diễn ra vào 10/12 âm lịch, là dịp tưởng nhớ công đức Tam vị Đại Vương.
Người dân làng So luôn coi đình là "báu vật" của quê hương. Nhiều câu chuyện vẫn được kể về tinh thần gìn giữ di tích: có lần đoàn làm phim xin tháo hoành phi, câu đối để quay cảnh cổ trang, nhưng các bậc cao niên trong làng kiên quyết từ chối – vì "đình là nơi thánh ngự, không thể xâm phạm".
