Lao động nhập cư bỏ phố, TPHCM phải biết “buông ai, giữ ai”

Tại buổi cung cấp thông tin về các vấn đề kinh tế xã hội trên địa bàn, Sở Nội vụ TPHCM cho biết tình hình lao động nhập cư vào thành phố đang có xu hướng giảm dần. Theo Sở Nội vụ, đây là xu hướng tất yếu, mang đến cả thách thức và cơ hội cho thành phố.

Thách thức đi kèm cơ hội

Về vấn đề này, ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội giáo dục nghề nghiệp TPHCM, cho rằng hiện tượng lao động “bỏ phố về quê” vẫn chưa hình thành làn sóng rõ nét, mà chủ yếu xảy ra với những trường hợp cá biệt.

Nguyên nhân khiến những lao động nhập cư này không còn mặn mà với thành phố, chọn trở về quê hay chuyển đến các địa phương khác, là do áp lực công việc và chi phí sống tại đô thị cao trong khi chất lượng môi trường sống thấp. Ngoài ra, sự phát triển của công nghệ và mô hình làm việc linh hoạt, từ xa sự gia tăng cơ hội việc làm tại địa phương yếu tố gia đình và tâm lý xã hội… cũng tác động tới các quyết định của nhóm lao động di cư.

Hiện tượng “di cư ngược” có thể khiến TPHCM đối mặt với rủi ro về thiếu hụt lao động phổ thông trong các ngành sản xuất, dịch vụ. Bên cạnh đó, xu hướng này còn dẫn đến tăng chi phí tuyển dụng và rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng, ảnh hưởng tới hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp thâm dụng lao động.

Tuy nhiên, xét về mặt tích cực, sự thay đổi sẽ khiến TPHCM “dễ thở” hơn, nhờ giảm mật độ dân số và áp lực hạ tầng, giao thông, nhà ở, dịch vụ công. Xu hướng này sẽ thúc đẩy TPHCM chuyển đổi mô hình tăng trưởng, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ, tự động hóa, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất thay vì phụ thuộc lao động giá rẻ.

“Sự chuyển dịch còn giúp phân bố lại lực lượng lao động vùng, cân bằng sự phát triển giữa khu vực đô thị và nông thôn”, ông Trần Anh Tuấn nói.

PGS.TS Nguyễn Đức Lộc – Viện trưởng Viện nghiên cứu đời sống xã hội (Social life) - nhận định sự thay đổi này là cơ hội để TPHCM nâng cấp và tái cấu trúc hạ tầng xã hội. “Di cư ngược” còn giúp thành phố sàng lọc lại lực lượng lao động, hướng tới thu hút nhân công chất lượng được trả thu nhập cao, dễ thích ứng được với mức sống tại đô thị.

“Xu hướng này sẽ thay đổi động lực di cư từ “sinh kế” sang “thụ hưởng phúc lợi tốt”. Nghĩa là sắp tới, những lao động đến thành phố không đơn thuần là để kiếm tiền, mà còn là để hưởng các chế độ, tiện ích, cơ hội tốt hơn khu vực khác. Mỗi nhóm lao động sẽ tự tìm đến nơi phù hợp với thu nhập và nhu cầu sống của mình, tạo nên làn sóng di cư tự nhiên mà không gây xung đột xã hội”, PGS. TS Nguyễn Đức Lộc phán đoán.

Chiến lược tổng thể giữ chân người tài

Viện trưởng Viện Social Life cho rằng TPHCM cần phải “buông” người không phù hợp và chỉ giữ nhóm nhân lực mà mình cần.

"Một điều đáng lưu ý là trong số những lao động rời đi có cả nhóm nhân lực trẻ ở độ tuổi 30. Họ là những lao động có trình độ, đang ở độ tuổi sung sức và sở hữu kỹ năng làm việc cao. Nhóm này có xu hướng rời các đô thị lớn để chuyển đến các khu vực vệ tinh, nơi có chi phí sinh hoạt và áp lực cuộc sống thấp hơn.

Trong khi đó, nhóm lao động lớn tuổi và làm việc trong khu vực phi chính thức vẫn tiếp tục bám trụ tại thành phố. Đây là nhóm lao động có tính ổn định thấp và khó nâng cấp về chất lượng, khiến cơ cấu lao động bị lệch khỏi mục tiêu phát triển kỳ vọng.

Điều nên làm lúc này là phân tích rõ trong số những nhóm lao động đang rời đi, thành phố cần nhóm nào và đâu là giải pháp để giữ họ lại”, ông phân tích.

PGS.TS Nguyễn Đức Lộc cho hay trước hết, TPHCM cần xây dựng hệ thống dữ liệu để theo dõi dòng di cư, từ đó mới đưa ra phương án điều chỉnh kịp thời và chính xác.

Sau đó, thành phố nên có chiến lược tổng thể thu hút người tài, bắt đầu từ việc cải thiện hạ tầng an sinh xã hội.

“Ở các thành phố lớn tại phương Tây, dù chi phí cuộc sống cao nhưng vẫn thu hút được lực lượng lao động chất lượng nhờ hệ thống an sinh xã hội phát triển”, ông chia sẻ.

Theo Phó Chủ tịch Hội giáo dục nghề nghiệp TPHCM, thành phố cũng có thể xem xét phương án ký kết hợp tác với các tỉnh lân cận để tạo nên chuỗi cung ứng lao động - đào tạo - lưu trú, qua đó hình thành hệ sinh thái lao động liên kết vùng, giúp người lao động di chuyển linh hoạt mà không gây mất cân bằng cục bộ.

“TPHCM cần nâng cao hiệu quả hệ thống giáo dục nghề nghiệp bằng cách đào tạo đặt hàng theo nhu cầu doanh nghiệp, rút ngắn thời gian từ đào tạo đến làm việc thực tế. Ngoài ra, các đơn vị có thể phát triển chương trình học ngắn hạn, học trực tuyến, phù hợp với lao động bán thời gian hoặc có nhu cầu chuyển nghề.

Thành phố cũng nên tổ chức chương trình hỗ trợ đào tạo kỹ năng quản lý nông trại, logistics địa phương, thương mại điện tử nông sản, bảo trì thiết bị tại khu công nghiệp; phối hợp với địa phương triển khai gói khởi nghiệp nhỏ, hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho người lao động quay về quê lập nghiệp…”, chuyên gia góp ý.

Được biết, TPHCM đã ban hành và đang thực thi "Chiến lược lao động - việc làm giai đoạn 2023-2025, tầm nhìn 2030" nhằm ổn định và phát triển thị trường lao động một cách bền vững, đảm bảo nguồn nhân lực phù hợp cho định hướng phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Sở Nội vụ thành phố cũng triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để đồng hành cùng doanh nghiệp và người lao động, giải quyết tình trạng mất cân đối cục bộ cung - cầu lao động.

Nguyễn Vy