Khoảng trống 'liều gửi con 6 tháng tuổi để đi làm'

Tôi sinh con gái đầu lòng vào năm 2006. Khi ấy, thời gian nghỉ thai sản chỉ có bốn tháng, mà tôi lại không có ông bà nội, ngoại ở gần để hỗ trợ.

Bố mẹ tôi vẫn công tác ở Hòa Bình, còn bên nội thì ở Hải Dương, ai cũng bận rộn. Đến khi con vừa tròn ba tháng, tôi buộc phải đối diện với một quyết định đầy giằng xé: hoặc nghỉ việc để ở nhà trông con, hoặc tìm một nơi gửi con để tiếp tục đi làm.

Kinh tế gia đình lúc đó chưa dư dả, hai vợ chồng vẫn đang thuê nhà ở Hà Đông, còn tôi thì không muốn mất công việc mình đã nỗ lực bao năm. Nỗi lo không chỉ là tiền lương, mà còn là sự nghiệp - những điều mà một người phụ nữ đi làm đều hiểu.

Tôi địu con đi khắp khu phố, tìm một gia đình nhận trông trẻ mà tôi có thể tin tưởng. Cuối cùng, tôi gửi con ở nhà một bác gần nhà thuê. Hàng sáng, tôi bế con ra đường, địu trên ngực, vừa đi vừa sợ nắng gió, bụi đường. Gửi con xong, tôi vội vã đến cơ quan. Chiều tan làm, lại tất tả về đón con - đứa bé đỏ hỏn mới hơn ba tháng tuổi, thơm mùi sữa pha lẫn mùi mồ hôi của người trông.

Tôi vẫn nhớ rõ cảm giác ấy: vừa thương con, vừa lo, vừa thấy mình có lỗi. Bởi dù bác trông trẻ hiền lành, chu đáo, nhưng bác không được đào tạo bài bản, không có kiến thức về sơ cứu hay dinh dưỡng. Tất cả chỉ dựa vào kinh nghiệm dân gian và tấm lòng. Tôi biết rủi ro là có, nhưng không còn lựa chọn nào khác.

Suốt nhiều tháng, tôi sống trong tâm thế một người mẹ nửa ở cơ quan - nửa ở nhà trẻ. Mỗi khi điện thoại reo, tôi giật mình sợ con có chuyện. Có hôm vừa họp xong đã vội chạy về vì con sốt. Có hôm trời mưa tầm tã, tôi che áo mưa cho con rồi đội mưa về nhà, nước ướt đẫm cả áo, chỉ để kịp đón con sớm hơn một chút.

Năm 2015, tôi sinh con gái thứ hai. Lúc này, thời gian nghỉ thai sản đã được kéo dài thành 6 tháng. Nhưng đến tháng thứ 6, tôi vẫn quay lại làm việc, vì công việc không thể chờ.

Lần này, tôi có chút thuận lợi hơn - bố mẹ tôi đã nghỉ hưu, bán nhà ở Hòa Bình để xuống mua nhà ở Hà Đông, gần nhà tôi ở. Nhưng tôi không muốn để bố mẹ vất vả trông cháu cả ngày, nên khi con được 5 tháng tuổi, tôi vẫn tìm người nhận trông trẻ gần nhà ông bà. Sáng tôi chở con sang, chiều lại đón về. Bố mẹ có thể ghé sang thăm cháu bất cứ lúc nào, điều đó khiến tôi yên tâm hơn đôi chút.

Dù vậy, nỗi lo vẫn còn đó: người trông trẻ không được đào tạo chuyên nghiệp. Họ thương trẻ, có tâm, nhưng đó không thể là giải pháp lâu dài. Tôi không trách họ vì họ làm hết khả năng của mình. Nhưng rõ ràng, xã hội đang thiếu những cơ sở trông trẻ chuyên nghiệp, an toàn và đáng tin cậy cho trẻ dưới 1 tuổi.

Tôi biết, câu chuyện của mình không hề cá biệt. Ở các khu công nghiệp, thành phố lớn, hàng trăm nghìn bà mẹ phải gửi con khi con mới vài tháng tuổi. Có người gửi hàng xóm, có người gửi nhóm trẻ tự phát, có người thậm chí mang con đến chỗ làm. Không ai yên tâm, nhưng cũng không ai có lựa chọn khác.

Không ít lần, xã hội phải chứng kiến những vụ việc thương tâm tại các nhóm trẻ tư nhân nhỏ lẻ, khiến ai làm mẹ cũng nhói lòng. Đó là những minh chứng rõ ràng nhất cho sự thiếu hụt hệ thống chăm sóc trẻ sớm an toàn, được kiểm soát.

Bởi vậy, khi có đề nghị mở cơ sở trông trẻ từ 6 tháng tuổi, tôi thấy lòng mình chùng lại. Bởi suốt gần 20 năm qua, tôi và hàng triệu phụ nữ khác đã phải "liều gửi con" chỉ vì không có nơi nào nhận trẻ dưới một tuổi.

Trước hết, đây là một nhu cầu thật - rất thật - của hàng triệu gia đình Việt Nam. Không phải người mẹ nào cũng có điều kiện ở nhà chăm con đủ hai, ba năm. Nhiều người vừa sinh chưa đầy nửa năm đã phải quay lại công sở, xưởng may, bệnh viện, trường học, hay công trường - nơi nhịp sống và công việc không thể chờ họ. Họ không quay lại vì muốn, mà vì áp lực kinh tế, vì trách nhiệm với gia đình, vì sự nghiệp mà họ đã gầy dựng bằng bao năm nỗ lực. Nhưng khi họ trở lại, câu hỏi lớn nhất vẫn là: "Gửi con ở đâu?".

Nếu có một cơ sở trông trẻ được cấp phép, có giáo viên được đào tạo bài bản, có quy chuẩn vệ sinh, an toàn và dinh dưỡng rõ ràng, người mẹ sẽ yên tâm hơn rất nhiều. Nhưng thực tế, hiện nay hầu hết các cơ sở mầm non chỉ nhận trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên.

Nghĩa là, từ lúc hết kỳ nghỉ thai sản đến khi con đủ một tuổi, hàng triệu bà mẹ đang rơi vào khoảng trống không ai gánh vác cùng. Họ chỉ còn hai lựa chọn đều đau lòng: hoặc nghỉ việc, hoặc "liều" gửi con cho người không chuyên. Và trong cả hai, người chịu thiệt thòi nhiều nhất vẫn là đứa trẻ.

Thứ hai, mở cơ sở trông trẻ từ 6 tháng tuổi là một chính sách đầy nhân văn.
Một đứa trẻ 6 tháng tuổi, dù còn non nớt, nhưng đã bắt đầu nhận biết thế giới. Các con biết mỉm cười, biết bập bẹ, biết đòi bế, biết sợ người lạ. Đây là giai đoạn vàng của sự phát triển thể chất và trí não - từng tiếng cười, ánh mắt, cử chỉ của người chăm sóc đều tác động đến tâm hồn con.

Nếu được gửi vào một môi trường an toàn, sạch sẽ, có người chăm sóc được huấn luyện chuyên nghiệp, có quy trình dinh dưỡng và lịch sinh hoạt khoa học, con sẽ được nuôi dưỡng trong sự chăm sóc có hiểu biết, thay vì chỉ là sự "giữ" mang tính tình cảm.

Tôi đã từng tận mắt chứng kiến cảnh những người trông trẻ tự phát bón cơm cho một bé 8 tháng bằng thìa to như người lớn, hay ru bé ngủ bằng cách bế lắc mạnh cho nhanh. Không phải họ ác ý, chỉ là họ không được dạy cách làm đúng.
Vì thế, mở cơ sở trông trẻ chuyên nghiệp chính là bảo vệ quyền được chăm sóc đúng cách của trẻ nhỏ, chứ không chỉ để người lớn yên tâm đi làm.

Thứ ba, đây còn là một bước tiến về bình đẳng giới - một giá trị xã hội tưởng chừng đã quen thuộc nhưng vẫn chưa thật sự được thực thi đầy đủ.
Phụ nữ hôm nay không chỉ là người mẹ, người vợ, mà còn là người lao động, là trí thức, là người cống hiến cho xã hội. Nhưng mỗi khi sinh con, họ lại phải đối mặt với câu hỏi: "Nghỉ thêm hay đi làm?" Câu hỏi ấy đôi khi không chỉ là lựa chọn cá nhân, mà là cả một cuộc giằng co giữa thiên chức và sự nghiệp, giữa bổn phận và khát vọng.

Nếu xã hội có hệ thống cơ sở trông trẻ từ 6 tháng tuổi, phụ nữ sẽ không còn phải đánh đổi một trong hai. Họ có thể yên tâm trở lại với công việc mà vẫn bảo đảm con mình được chăm sóc tốt nhất. Khi người mẹ yên tâm, năng suất lao động sẽ cao hơn, sự gắn bó với công việc cũng bền hơn. Một xã hội tôn trọng vai trò của người mẹ trong lao động chính là một xã hội công bằng và văn minh hơn.

Và cuối cùng, đây là vấn đề an toàn xã hội - một thước đo của sự phát triển.
Hàng năm, vẫn có những câu chuyện đau lòng xảy ra ở các nhóm trẻ tự phát: trẻ bị ngã, bị sặc sữa, thậm chí bị bạo hành. Mỗi lần như vậy, dư luận lại dậy sóng, rồi nguôi ngoai, nhưng nỗi ám ảnh của các bậc cha mẹ thì còn mãi. Nguyên nhân sâu xa không chỉ nằm ở đạo đức của người trông trẻ, mà còn ở chỗ chúng ta chưa có đủ cơ sở được cấp phép để đáp ứng nhu cầu thật của xã hội.

Thay vì để hàng trăm nhóm trẻ tự phát mọc lên tự nhiên, cơ quan chức năng hoàn toàn có thể quản lý chủ động: mở rộng quy chuẩn, cấp phép có điều kiện, đào tạo và giám sát nghiêm ngặt. Khi đó, mỗi đứa trẻ được chăm sóc trong một môi trường đủ chuẩn, mỗi người mẹ được yên tâm đi làm, và mỗi gia đình bớt đi một nỗi bất an.

Chính vì vậy, việc cho phép mở cơ sở trông trẻ từ 6 tháng tuổi không chỉ là giải pháp hành chính, mà là một bước tiến xã hội - nơi con người, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ, được đặt ở trung tâm của chính sách.

Đó không chỉ là chuyện của ngành giáo dục, mà là chuyện của toàn xã hội, của từng doanh nghiệp, từng khu công nghiệp, từng khu dân cư. Và sâu xa hơn, đó là câu chuyện về cách chúng ta đối xử với những người mẹ - những người đang âm thầm gánh vác nửa phần hạnh phúc của thế giới.

Vũ Thị Minh Huyền