Nghề làm đường phên

Xã Nghĩa Hưng, trước đây thuộc huyện Nghĩa Đàn, nổi tiếng ở Nghệ An với nghề trồng mía nấu mật và sản xuất các sản phẩm từ mật mía.

Toàn xã trồng gần 1.300 ha mía, ngoài thu hoạch bán cho nhà máy đường, nhiều hộ dân đã mở cơ sở thu mua mía của người dân về chế biến. Làng nghề làm mật mía ở Nghĩa Hưng hình thành hơn 10 năm trước, với hàng trăm hộ dân tham gia, trong đó có khoảng 150 xưởng lớn. Họ sản xuất mật, đường phên, đường phèn, đường thảo dược...

Cơ sở sản xuất, chế biến mật của anh Phạm Quang Yên, 43 tuổi, trú xóm Xuân Lam, xã Nghĩa Hưng, rộng hàng nghìn mét vuông. Anh Yên trước đây là chủ thầu xây dựng, vợ làm điều dưỡng ở bệnh viện. Khoảng chục năm trước, hai vợ chồng thôi việc, về mở cơ sở sản xuất mật mía, đường phên, đường phèn... để tiếp nối nghề truyền thống của cha ông.

Bếp nấu mật làm đường phên được anh Yên xây bằng bêtông, đặt ba chảo chuyên dụng cỡ lớn, mỗi chảo có công năng khác nhau. Chảo ngoài cùng ở bên phải dùng để nấu mật, chảo bên trái kết nối với động cơ để đánh tan mật. Chảo phía trong cùng dùng để hâm mật dự trữ.

Xưởng của anh Yên nổi tiếng với sản phẩm đường phên. Gia đình anh Yên trồng khoảng 4 hecta mía, ngoài ra anh còn thu mua thêm mía của người dân trong vùng, đưa về nấu mật và đem cất trữ trong 250 thùng phuy inox dung tích hơn 50 lít để làm quanh năm.

Mật được đổ vào chảo nấu trong khoảng một tiếng. Ở công đoạn này, vợ chồng anh Yên thay nhau đánh tan mật, để tránh bị cháy.

Mật sau khi chín được cho vào chảo đánh. Chảo này được bố trí động cơ kết nối với bộ phận bằng sắt, có chức năng quay vòng, đánh tan mật trước khi đổ vào khuôn. Mỗi lần đánh khoảng 10-15 phút.

Anh Yên cho hay công đoạn nấu mật là quan trọng nhất. Thời gian cần phải được căn chuẩn, nếu sơ ý để mật cháy thì sẽ kém chất lượng.

Một mẻ trung bình nấu hơn 20 lít mật, cho thành phẩm 20 kg đường phên. Hằng ngày vợ chồng anh Yên nấu khoảng 300 kg mật, làm từ 6h, buổi trưa nghỉ ngơi khoảng hai tiếng rồi làm đến 17h.

Sau khi đổ khuôn khoảng 15 phút, đường bắt đầu cô đặc, người thợ sẽ tháo khuôn.

Đường phên được anh Yên đóng gói, đem nhập sỉ lẻ, tiêu thụ khắp cả nước, giá 27.000-28.000 đồng một kg. Sau khi trừ chi phí, mỗi ngày cơ sở lời khoảng 600.000 đồng.