Những người Cộng hòa lo ngại vì chiến lược thuế của ông Trump

Thượng viện Mỹ trong tuần qua ba lần tổ chức bỏ phiếu bác bỏ quyền lực của Tổng thống Donald Trump trong việc thi hành các mức thuế quan sâu rộng mà ông đã áp đặt kể từ khi nhậm chức. Một số thượng nghị sĩ Cộng hòa đã đứng về phía các đồng nghiệp Dân chủ trong những cuộc bỏ phiếu này.

Hành động trên chủ yếu mang tính biểu tượng, vì các biện pháp như vậy gần như không có cơ hội được thông qua tại Hạ viện và chắc chắn sẽ không được ông Trump ký thành luật. Dù vậy, ở hậu trường, các nghị sĩ Cộng hòa cũng đang thúc đẩy một số bước đi rất thực tế nhằm cản trở những chính sách thương mại từ Tổng thống.

Theo giới quan sát, các cuộc bỏ phiếu nhằm chấm dứt thuế quan và những động thái phản đối kín đáo phần nào phản ánh bầu không khí lo lắng ngày càng tăng trong nội bộ đảng Cộng hòa về tác động mà chương trình nghị sự thương mại của ông Trump có thể gây ra cho cử tri.

Phó tổng thống JD Vance tuần qua được cử đến Đồi Capitol để kêu gọi các thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu chống lại bộ ba nghị quyết được phe Dân chủ đệ trình để chấm dứt tình trạng khẩn cấp mà ông Trump viện dẫn nhằm áp thuế lên các đối tác thương mại toàn cầu.

Nhưng khi đến Thượng viện, ông Vance lại vướng vào cuộc thảo luận gay gắt với các thượng nghị sĩ Cộng hòa đến từ những bang chuyên về chăn nuôi gia súc, liên quan kế hoạch của Nhà Trắng nhằm tăng gấp 4 lần lượng thịt bò nhập khẩu từ Argentina mỗi năm, với mức thuế quan thấp hơn.

Thượng nghị sĩ Ted Cruz, nghị sĩ Cộng hòa từ Texas, gọi đây là "cuộc trao đổi thẳng thắn và mạnh mẽ". Cách diễn đạt này thực chất thường được các nghị sĩ quốc hội dùng để mô tả những cuộc tranh luận rất căng thẳng.

Thượng nghị sĩ John Cornyn khẳng định các nghị sĩ Cộng hòa không muốn chính quyền "tạo lợi thế cho bất kỳ mặt hàng nhập khẩu nước ngoài nào so với sản xuất trong nước".

"Tôi nghĩ Phó tổng thống đã nhận được thông điệp và tôi chắc chắn ông ấy sẽ chuyển tải nó", ông Cornyn nói.

Vài giờ sau, nghị quyết nhằm chấm dứt mức thuế quan 50% mà ông Trump áp lên Brazil đã được thông qua tại Thượng viện, nhờ sự ủng hộ từ một số thượng nghị sĩ Cộng hòa.

Tối hôm sau, Thượng viện bỏ phiếu với tỷ lệ 50 phiếu thuận và 46 phiếu chống để chấm dứt một số mức thuế quan của Tổng thống Trump đối với Canada. Và vào ngày 30/10, các nghị sĩ Cộng hòa đã bỏ qua ranh giới đảng phái để bỏ phiếu giúp thông qua nghị quyết thứ ba, với tỷ lệ 51 phiếu thuận và 47 phiếu chống, nhằm bãi bỏ thuế đối ứng mà Tổng thống áp lên hơn 100 đối tác thương mại.

Phần lớn nghị sĩ Cộng hòa cho biết họ ủng hộ các chính sách thương mại của ông Trump, lập luận rằng ngay cả khi các mức thuế quan này gây ra khó khăn tạm thời, cuối cùng chúng sẽ định hình lại nền kinh tế toàn cầu theo hướng công bằng hơn đối với nông dân, nhà sản xuất và chủ doanh nghiệp Mỹ.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa John Hoeven thừa nhận nông dân đang "rất lo lắng và gặp khó khăn", song ông tin rằng các động thái từ Tổng thống sẽ mang lại kết quả.

"Từ trước đến nay, Tổng thống Trump luôn nỗ lực để mang lại cho chúng ta những thỏa thuận thương mại tốt hơn và nhiều doanh số hơn. Tôi nghĩ đó là điều chúng ta đều biết và đây không phải một quá trình dễ dàng", ông cho hay.

Tuy nhiên, một số nghị sĩ Cộng hòa khác tin rằng những tổn thất này là dấu hiệu rõ ràng cho thấy chính sách của ông Trump có nhiều sai sót nghiêm trọng. Thượng nghị sĩ Mitch McConnell từ Kentucky đã bỏ phiếu ủng hộ cả ba nghị quyết chống thuế quan trong tuần qua. Theo ông, cuộc chiến thương mại đã gây thiệt hại nặng nề cho các nhà sản xuất ôtô, nông dân và nhà chưng cất rượu bourbon tại bang của ông.

"Người tiêu dùng đang phải trả giá cao hơn vì chi phí thực sự của các rào cản thương mại chắc chắn dồn lên vai họ", ông nói. "Những người theo chủ nghĩa bảo hộ ở Nhà Trắng khăng khăng rằng vài tháng qua đã chứng minh chính sách chiến tranh thương mại chống lại cả đồng minh thân cận lẫn đối thủ chiến lược là đúng. Nhưng người dân Kentucky có đủ khả năng phân biệt đâu là sự thật".

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Susan Collins, người cũng bỏ phiếu ủng hộ các nghị quyết, đã gửi đi thông điệp cảnh báo trong một lá thư gửi gần đây tới Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer.

Bà cho rằng mức thuế quan 50% đối với thép và nhôm đã "làm trầm trọng thêm" những thách thức mà ngư dân đánh bắt tôm hùm tại bang của bà đang đối mặt. Điều này làm tăng giá "gần như toàn bộ thiết bị mà ngư dân đánh bắt tôm hùm sử dụng".

Thượng nghị sĩ Dân chủ Tim Kaine nhận định chuyến đi của Phó tổng thống Vance tới Đồi Capitol là dấu hiệu cho thấy Nhà Trắng biết rằng "phe của họ đang thực sự lo lắng" về những tổn thất mà các mức thuế quan gây ra.

"Nhà Trắng sẽ không cử Phó tổng thống đi nếu họ không thực sự lo lắng", Kaine nói. "Phó tổng thống đến để tập hợp phe Cộng hòa, nhưng vẫn có 5 thượng nghị sĩ phản đối".

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Thom Tillis cũng ủng hộ nghị quyết bãi bỏ thuế quan đối với Brazil. Mỹ có thặng dư thương mại với Brazil và các mức thuế mà Tổng thống áp đặt được coi là hành động trả đũa đối với chính phủ hiện tại vì đã truy tố cựu tổng thống Jair Bolsonaro, đồng minh thân cận với ông Trump, với cáo buộc đảo chính. Tillis gọi thuế quan đối với Brazil là "tùy tiện" và cho rằng chúng đã gây bất ổn cho các nhà sản xuất và người tiêu dùng Mỹ.

Hành động của Thượng viện diễn ra ngay khi ông Trump đạt được thỏa thuận thương mại với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Thỏa thuận này sẽ chấm dứt việc Trung Quốc tẩy chay đậu nành Mỹ và các sản phẩm nông nghiệp khác. Tuy nhiên, nó vẫn không làm dịu đi mối lo ngại từ một số nghị sĩ Cộng hòa về những tổn hại tiềm tàng mà cách tiếp cận của Tổng thống có thể gây ra cho các nhà sản xuất trong nước.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Rand Paul tuần qua nhấn mạnh hiến pháp trao quyền áp thuế cho quốc hội, khẳng định hàng rào thuế quan từ Tổng thống Trump đã đẩy giá hàng hóa thiết yếu tăng cao với người dân Mỹ.

"Các biện pháp thuế quan không chỉ thất bại về mặt kinh tế, chúng thất bại cả về mặt hiến pháp và cần được đảo ngược", ông cho biết thêm.

Tòa án Tối cao Mỹ tuần tới sẽ lắng nghe tranh luận về câu hỏi liệu Tổng thống có quyền thi hành các mức thuế quan sâu rộng của mình theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế được quốc hội thông qua lần đầu tiên dưới thời tổng thống Jimmy Carter hay không.

Trong khi đó, các nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu chống lại ba nghị quyết về thuế quan gọi chúng là những cuộc tấn công chính trị nhằm vào Tổng thống Trump. Thượng nghị sĩ Josh Hawley cho hay ông tin Tổng thống đã hành động trong phạm vi các đạo luật mà quốc hội đã thông qua trong nhiều năm.

"Họ đang cố gắng ngụy biện bằng cách nói 'chúng tôi không thích mức thuế này, chúng tôi không thích mức thuế kia', vậy họ đã đệ trình luật để thay đổi bất kỳ đạo luật nào chưa?", ông nói.

Vũ Hoàng (Theo Reuters, AFP, AP)