Kỳ tích nước sạch trên "miền than bùn" nhờ chương trình Nông thôn mới

U Minh Thượng (tỉnh An Giang), vùng đất đặc trưng bởi lớp than bùn dày đặc, từ lâu đã phải đối mặt với thách thức nghiêm trọng về nguồn nước. Nước sông, kênh rạch nơi đây luôn trong tình trạng nhiễm phèn nặng, có vị chát, chua gắt và mang màu đỏ quạch không thể sử dụng cho sinh hoạt hay tưới tiêu, trở thành nỗi ám ảnh dai dẳng của người dân.

Trong bối cảnh khắc nghiệt đó, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025 đã trở thành "chiếc đũa thần", mang lại sự thay đổi ngoạn mục, đặc biệt là trong việc giải quyết bài toán nước sạch sinh hoạt.

Đây không chỉ là việc hoàn thành một tiêu chí, mà là ý chí con người trước thiên nhiên, hồi sinh "miền than bùn" bằng dòng nước sạch, ngọt lành.

Nỗi ám ảnh phèn chua và khát vọng nước ngọt

Ông Võ Xuân Trường, người dân ấp Trung Đoàn, xã U Minh Thượng, hồi tưởng về thập niên 90, khi nước sạch là một khái niệm xa xỉ. Mọi sinh hoạt đều phụ thuộc vào nước sông, ao, đìa có màu đỏ quạch của lá tràm, tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh và gây khó chịu. Dù người dân đã nỗ lực khoan giếng nước ngầm, nhưng kết quả không khả quan.

Đến năm 2000, dù việc khoan giếng nở rộ, nước vẫn nhiễm phèn nặng, chỉ dùng được cho giặt giũ hoặc tưới tiêu. Nước uống phải tích trữ nước mưa hoặc đi bơm từ nơi khác về, lắng lọc. Gánh nặng này đã kìm hãm sự phát triển và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tinh thần của cộng đồng.

Chính vì lẽ đó, việc đưa nước sạch về U Minh Thượng không chỉ là mục tiêu kinh tế mà còn là nhiệm vụ mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Chương trình NTM giai đoạn 2021-2025, với các tiêu chí khắt khe về môi trường và chất lượng sống (tiêu chí số 17 và 18 theo Quyết định số 318 của Thủ tướng Chính phủ), đã buộc các địa phương phải chuyển từ giải pháp cấp nước phân tán sang mô hình cấp nước tập trung quy mô lớn, đạt chuẩn và bền vững.

Đây là cơ sở pháp lý vững chắc và là động lực để An Giang nói chung và U Minh Thượng đẩy mạnh đầu tư.

Ông Dương Quốc Khởi, Chủ tịch UBND xã U Minh Thượng, nhấn mạnh: "Kể từ khi bắt tay thực hiện xây dựng nông thôn mới, địa phương có thêm điều kiện để quan tâm, đầu tư đưa nước sạch về cho bà con".

Hiện tại, xã U Minh Thượng có 1 trạm nước tập trung tại ấp Chống Mỹ, cung cấp nước sạch cho 1.257 hộ (đạt 14,08% tổng số hộ). Con số này, dù chưa đạt ngưỡng 20% theo quy định mới, đã là một nỗ lực lớn và là nền tảng quan trọng để hướng tới mục tiêu NTM.

Bước nhảy vọt về tỷ lệ phủ sóng nước sạch

Để nhanh chóng đáp ứng các chỉ tiêu NTM giai đoạn 2021-2025, chính quyền địa phương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp kỹ thuật, hạ tầng.

Điểm nhấn là việc thi công lắp đặt các tuyến ống mới với tổng chiều dài 65,942 km mang nước sạch đến từng ngõ ngách, từng hộ gia đình vùng sâu. Tuyến ống này sẽ phục vụ cho 1.682 hộ dân.

Nhờ dự án này, tổng số hộ được sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung của xã sẽ tăng lên đáng kể, từ 1.257 hộ lên thành 2.939 hộ. Điều này kéo theo một bước nhảy vọt ấn tượng về tỷ lệ phủ sóng hộ sử dụng nước tập trung, đạt 32,92% (2.939/8.925 hộ).

Con số này không chỉ vượt xa mức tối thiểu 20% được quy định trong bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2021-2025, mà còn là minh chứng thuyết phục cho hiệu quả đầu tư từ chương trình NTM.

Bên cạnh việc mở rộng mạng lưới, U Minh Thượng còn chú trọng đến tính bền vững và khả năng cung ứng lâu dài. Địa phương đang triển khai đầu tư xây dựng mới 2 trạm cấp nước là trạm cấp nước Minh Thuận 2 và trạm cấp nước An Minh Bắc.

Mục tiêu dài hạn được đặt ra, đến năm 2030, toàn xã sẽ có tổng cộng 3 trạm nước để phục vụ người dân, đảm bảo tỷ lệ hộ sử dụng nước tập trung chiếm 40% trở lên. Tầm nhìn này thể hiện một kế hoạch phát triển hạ tầng kiên cố, sẵn sàng thích ứng với tốc độ đô thị hóa và gia tăng dân số.

Thành tựu của U Minh Thượng nằm trong thành quả chung của tỉnh An Giang. Toàn tỉnh đang quản lý 93 trạm cấp nước và 4 hồ nước, với công tác kiểm tra, bảo dưỡng được thực hiện thường xuyên.

Sự tin tưởng và hưởng ứng của người dân là minh chứng rõ ràng nhất khi trong 9 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh đã có 3.977 hộ đăng ký mới sử dụng nước sạch, ước đạt hơn 80% so với kế hoạch cả năm 2025.

Chất lượng đời sống người dân được thay đổi

Ở U Minh Thượng, những giọt nước sạch đã mang lại sự thay đổi lớn lao, không chỉ là một tiện ích mà là một nhân tố thay đổi sức khỏe và tâm lý người dân và cả xã hội.

Bà Đặng Thị Phấn, một người dân ở ấp Công Sự, vui mừng khi không còn phải bỏ ra 7 triệu đồng khoan giếng nhưng vẫn nhận về nước nhiễm phèn. Giờ đây, bà đã mua hẳn một thùng chứa 3.000 lít để tích trữ nước máy, sẵn sàng xài qua mùa khô một cách "khỏe re".

Bà Phấn khẳng định: "Nước này trong veo, ngon lành lắm". Bà cùng gia đình đã thoải mái sử dụng nước sạch, không còn lo ảnh hưởng đến sức khỏe gia đình.

Việc giảm thiểu gánh nặng bệnh tật do nguồn nước không vệ sinh, đồng thời giải phóng thời gian và công sức mà người dân phải bỏ ra để lắng lọc nước phèn, đã tạo ra một sự cải thiện toàn diện về chất lượng sống.

Sức khỏe là tài sản vô giá, và việc đảm bảo nguồn nước sạch đạt chuẩn là một trong những thành tựu bền vững nhất mà chương trình NTM mang lại cho người dân vùng phèn chua.

Hoàng Duật