Ô tô bắt buộc có ghế an toàn cho trẻ em

Từ ngày 1-1-2026, theo quy định tại khoản 3 điều 10 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, trẻ em dưới 10 tuổi và có chiều cao dưới 1,35 m khi ngồi trên ô tô phải được trang bị thiết bị an toàn phù hợp, đồng thời không được ngồi cùng hàng ghế với người lái xe, trừ trường hợp phương tiện chỉ có một hàng ghế. Người vi phạm sẽ bị xử phạt từ 800.000 đồng đến 1 triệu đồng theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP.

Giảm 70% tỉ lệ tử vong

Quy định này được ban hành nhằm tăng cường bảo vệ nhóm đối tượng dễ bị tổn thương khi tham gia giao thông. Theo đó, xe chở người dưới 9 chỗ ngồi có trẻ em đi cùng phải được trang bị hệ thống ghế trẻ em (ISOFIX).

Theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, quy định trên chưa bắt buộc cho xe khách, xe công cộng do còn nhiều thách thức, khó dự báo được nhu cầu chở trẻ em với loại hình này. Trên thế giới cũng chỉ áp dụng quy định này cho xe cá nhân.

Một nguyên nhân khác, phần lớn các mẫu ô tô đời mới tại Việt Nam dù đã có sẵn hệ thống móc ghế ISOFIX, song việc sử dụng ghế trẻ em vẫn chưa phổ biến do người dân chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của thiết bị này. Nhiều phụ huynh vẫn để trẻ nhỏ ngồi chung hàng ghế phía trước hoặc bế trên tay, tiềm ẩn nguy cơ cao khi xảy ra va chạm.

Ông Dương Kim Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách và phòng chống chấn thương - Trường Đại học Y tế công cộng, nhấn mạnh hệ thống thiết bị an toàn cho trẻ em đã được chứng minh giúp giảm đáng kể nguy cơ chấn thương và tử vong. "Các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy khi xe chạy với tốc độ 30 km/giờ, một trẻ nặng khoảng 30 kg sẽ tạo ra lực quán tính tương đương 150 kg, tức 3 bao xi măng. Ở tốc độ 60 km/giờ, con số này tăng lên 300 kg, tương đương 6 bao xi măng. Lúc đó, người lớn thậm chí không giữ nổi chính mình, huống chi là ôm con" - ông Tuấn phân tích.

Ông Tuấn dẫn các nghiên cứu quốc tế cho thấy việc sử dụng thiết bị an toàn đúng cách có thể giảm tới 70% tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và 54% ở trẻ nhỏ. Báo cáo của Hiệp hội An toàn giao thông đường bộ toàn cầu (GRSP) cũng chỉ ra rằng tỉ lệ tử vong của trẻ nhỏ khi ngồi ghế an toàn giảm 34% - 81%, chấn thương nghiêm trọng giảm 35% - 72%, còn các chấn thương khác giảm 25% - 58%.

Trên thế giới, hiện có gần 100 quốc gia đã áp dụng quy định tương tự, dù tiêu chuẩn về độ tuổi và chiều cao có sự khác biệt. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo nên áp dụng cho trẻ dưới 12 tuổi và chiều cao dưới 1,5 m. Tuy nhiên, ông Tuấn nhận định việc Việt Nam chọn ngưỡng dưới 10 tuổi và 1,35 m là phù hợp với điều kiện thực tế. Theo số liệu nhân trắc học do Viện Dinh dưỡng công bố, chiều cao trung bình của trẻ em dưới 10 tuổi tại Việt Nam dao động quanh mức 1,35 m. "Việc áp dụng từ nhỏ, từ nôi đến ghế an toàn, rồi đệm nâng, sẽ giúp trẻ hình thành thói quen an toàn từ bé, giống như việc đội mũ bảo hiểm đã trở thành văn hóa" - TS Dương Khánh Vân, đại diện WHO tại Việt Nam, đánh giá.

Còn nhiều băn khoăn

Với số lượng ô tô cá nhân tăng nhanh, nhiều tuyến đường chính tăng trên 10% lưu lượng mỗi năm, cùng các tuyến cao tốc mới cho phép tốc độ khai thác cao, ông Lê Kim Thành, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, khẳng định quy định này là cần thiết để bảo vệ thế hệ tương lai. "Đây không chỉ là vấn đề tuân thủ pháp luật, mà là trách nhiệm của các bậc cha mẹ đối với sinh mạng con em mình" - ông Thành nói.

Ông Trần Hữu Minh, Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, nhấn mạnh giống như việc đội mũ bảo hiểm đã trở thành thói quen, việc sử dụng ghế an toàn cũng đòi hỏi sự kiên trì từ cha mẹ và nỗ lực tuyên truyền từ cơ quan chức năng.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Người Lao Động, hiện nay, phần lớn các mẫu ô tô đời mới tại Việt Nam đã được trang bị sẵn hệ thống ISOFIX. Trong khi đó, các mẫu xe đời trước thường không có thiết bị này, các hãng xe cũng xác nhận không thể can thiệp vào thiết kế cũ.

Điều này khiến nhiều người băn khoăn việc ô tô không có khoen hoặc tự ý độ chế dây đai để gắn ghế trẻ em sẽ khó bảo đảm an toàn. Ông Phạm Quang Thắng, Giám đốc Kinh doanh Công ty CP Ô tô Hà Nội, trấn an rằng mọi thiết bị an toàn đạt chuẩn đều có thể lắp đặt cho cả xe mới và xe cũ, miễn là tuân thủ đúng hướng dẫn của nhà sản xuất ghế. Với xe đời cũ, chỉ cần sử dụng dây an toàn cố định ghế trẻ em là có thể bảo đảm an toàn. Trong khi đó, xe đời mới đã có đầu chờ ISOFIX, giúp việc lắp đặt dễ dàng và đúng chuẩn hơn.

Đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), ông Đào Công Quyết, cũng cho rằng quy định này hoàn toàn khả thi, các hãng xe có thể nhanh chóng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. Tuy nhiên, ghế trẻ em là sản phẩm do doanh nghiệp bên ngoài sản xuất nên Nhà nước cần ban hành tiêu chuẩn rõ ràng về độ an toàn, thiết kế và phân loại theo lứa tuổi.

Theo chuyên gia ô tô Nguyễn Minh Đồng, ở châu Âu và Mỹ, quy định bắt buộc sử dụng ghế riêng cho trẻ đã có từ lâu. Tất cả các mẫu ghế đều phải đạt chứng nhận an toàn quốc gia trước khi bán ra thị trường. Một số tổ chức độc lập còn kiểm định, xếp hạng và công bố công khai để người dân dễ dàng lựa chọn sản phẩm phù hợp, an toàn cho con em mình.

NGUYỄN HẢI - HẢI ANH