Bó rau 2.000 đồng đổi đời cô gái nghèo chốn thâm sơn
Những nông dân chân lấm tay bùn, từ chật vật kiếm “ba cọc ba đồng” trong khu vườn xanh mát, nay “bứt phá” khi dám bước ra khỏi vùng an toàn, đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử.
LỜI TÒA SOẠN
Trong bối cảnh chuyển đổi số nông nghiệp, nông thôn được đẩy mạnh theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn cùng các chương trình hành động của Chính phủ, hàng triệu nông dân Việt Nam đang bước vào hành trình mới. Không còn chỉ quanh quẩn bên luống rau, thửa lúa, những người nông dân hôm nay trở thành “người bán hàng trực tuyến”, học cách livestream, đóng gói và giao dịch qua các nền tảng thương mại điện tử.
Tuyến bài “Nông dân đổi đời, thoát cảnh "ép giá" nhờ công nghệ số” của báo Dân trí khắc họa những câu chuyện đổi đời từ chiếc điện thoại thông minh, nơi bó rau vài nghìn đồng, quả trứng gà hay giỏ bưởi quê trở thành “sản phẩm số” được tiêu thụ khắp cả nước.
Đằng sau đó là nỗ lực của Trung ương, các địa phương, hợp tác xã và chính người nông dân trong việc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh (theo Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng); nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số trong nông nghiệp, hướng tới một nền kinh tế nông thôn hiện đại, bền vững và có giá trị gia tăng cao...
Dưới tiết trời lạnh buốt của miền núi tỉnh Lai Châu, chị Vừ Thị Xia (SN 2000) bước đi trên con đường đất ngoằn ngoèo, dẫn tới khu chợ phiên gần nhất của bản làng. Đôi chân lấm bùn, tay ôm những bó rau tươi, Xia nói vì đường xuống chợ rất xấu nên mỗi lần đi bán là một lần khó. Có lúc, Xia phải đi bộ đến 10km, chỉ mong bán được vài luống rau hái trong vườn.
Xia kể mỗi bó rau có giá 5.000 đồng. Nếu rơi vào cảnh ế ẩm hoặc thương lái ép giá, cô còn chấp nhận bán mức 2.000 đồng/bó. Rau sạch, bán rẻ như cho, nhưng có lúc cũng chẳng có ai ngó ngàng tới. Hôm nào may mắn, Xia kiếm được 150.000-200.000 đồng/ngày, còn không thì tay trắng trở về nhà.
Vừ Thị Xia sinh ra trong một gia đình người dân tộc H’mông nghèo, đông anh chị em ở bản Thành Lập, phường Đoàn Kết, TP Lai Châu. Hoàn cảnh khó khăn, Xia chỉ học đến lớp 9. Tuổi thơ của cô là những ngày tháng “cắm mặt” ở ruộng vườn, kiếm sống bằng những luống rau tươi mát được bán với giá rẻ. Nhưng công việc làm nông quá khó khăn, thu nhập không đủ để Xia chăm sóc gia đình, mãi không trả nổi khoản nợ vay sửa lại ngôi nhà nát.
Hy vọng chợt lóe lên khi cô được chồng mua cho chiếc điện thoại trị giá 900.000 đồng. Xia tình cờ xem được video nói về những người có hoàn cảnh khó khăn như cô giờ đã vươn lên thoát nghèo. Điều này tiếp thêm động lực để Xia quyết tâm bước khỏi vùng an toàn.
Năm 2022, cô cầm trong tay vỏn vẹn 4 triệu đồng, đến Hà Nội tham gia các lớp đào tạo kinh doanh. Ở đó, Xia được kết nối với một công ty ở lĩnh vực truyền thông, thương mại và trở thành nhân viên chuyên livestream (phát trực tiếp) bán hàng trên nền tảng số.
“Buổi livetsream đầu tiên, tôi hồi hộp lắm. Bản thân chưa từng đứng trước ống kính nên rất lúng túng, không biết phải nói như thế nào, cử chỉ ra sao cho phù hợp. Vì đã nghỉ học từ lớp 9 nên tiếng Kinh của tôi cũng không mấy trôi chảy. Tôi không rành công nghệ nên những thao tác người khác làm trong 1 phút là xong, còn tôi mất 2-3 tiếng”, Xia nhớ lại.
Thế nhưng, khó khăn không làm cô chùn bước. Xia bộc bạch mình đã trải qua cả quãng đời nghèo khó, nên đây chính là ánh sáng duy nhất “cứu rỗi” cuộc đời mình.
Xia tranh thủ giờ nghỉ trưa hoặc buổi tối để học thêm tiếng Kinh. Thao tác nào trên điện thoại chưa dùng thành thạo, cô chủ động hỏi đồng nghiệp, cấp trên hoặc tự mày mò. Dần dà, Xia cũng nói lưu loát hơn trên những phiên livestream. Nỗ lực đã giúp cô vượt doanh số, nhận tháng lương đầu lên đến 20 triệu đồng.
“Vừa làm vừa học, sau 2 năm, tôi tích lũy đủ kiến thức và kinh nghiệm nên quyết định nghỉ việc, tự tạo kênh riêng quảng bá, bán nông sản địa phương. Nhờ sự hỗ trợ của Đoàn thanh niên phường Đoàn Kết, tôi được vay 100 triệu đồng từ nguồn vốn giải quyết việc làm của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh. Từ đó, tôi đầu tư các trang thiết bị phục vụ cho việc livetsream và bán hàng. Cán bộ địa phương cũng đến hỗ trợ, hướng dẫn tôi cách nhận, xuất đơn, đóng gói…”, Xia chia sẻ.
Năm 2025, Xia thực hiện phiên livestream đầu tiên của riêng mình. Khi màn hình hiển thị doanh thu 38 triệu đồng, Xia như muốn vỡ òa. Hai tháng sau, phiên livestream thứ hai đạt 100 triệu đồng.
“Cả đời tôi còn chưa từng mơ đến chuyện kiếm đủ tiền sắm chiếc áo mới. Lần đầu thấy số tiền lớn như thế này, tôi không thể tin nổi”, Xia xúc động, nói.
Sau chưa đầy một năm, công việc này mang đến cho cô thu nhập trung bình 50-60 triệu đồng/tháng. Cô còn thu mua nông sản của bà con ở địa phương để làm nguồn cung cấp cho thị trường cả nước. Không chỉ trả được nợ, đủ sức lo cho gia đình, điều khiến Xia hạnh phúc nhất chính là có khả năng cho các con đi học.
“Tuyệt vời là tôi đã lan tỏa được mô hình livestream bán nông sản này cho anh chị em ở địa phương. Riêng mặt hàng khoai sâm, trong năm nay, nông dân ở xã Sìn Hồ đã tiêu thụ hơn 300 tấn sau khi đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Thật hạnh phúc khi thấy nông dân vực dậy nhờ mô hình kinh doanh hiện đại này, không còn sợ cảnh bị ế ẩm, ép giá nữa”, Xia cười, nói.
Sau khi nghỉ hưu, năm 2022, ông Mai Đình Thọ (66 tuổi, ngụ xã Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk) – nguyên cán bộ huyện Krông Pắk (cũ) - thành lập Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp sạch Krông Pắk, với kỳ vọng đồng hành, hướng dẫn nông dân áp dụng công nghệ số vào canh tác sầu riêng. Ông Thọ chia sẻ, mục đích của HTX là giúp bà con bỏ đi thói quen trồng, canh tác sầu riêng tự phát, không theo quy chuẩn nhất định.
“Trước đây, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cho sầu riêng, nông dân thường làm theo kinh nghiệm cá nhân, nhiều khi lạm dụng thuốc mà không hay, vừa ảnh hưởng sức khỏe người trồng, vừa giảm chất lượng sầu riêng, không có tính bền vững. Do đó, việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, kinh doanh sầu riêng như một "cứu cánh" cho nông sản”, ông Thọ nói.
Để thực hiện chuyển đổi số trong nông nghiệp, ông Thọ liên kết với các đơn vị viễn thông, thiết lập ứng dụng quản lý canh tác. Mỗi hộ trồng sầu riêng trong HTX đều được cài ứng dụng trên điện thoại để ghi chú quá trình tưới tiêu, bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật, thời gian cách ly trước khi thu hoạch theo tiêu chuẩn VietGAP.
“Mỗi vùng trồng đều có mã số truy xuất nguồn gốc rõ ràng, được công nhận đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Nếu một hộ làm sai quy trình, không đủ tiêu chuẩn, cả vùng trồng sẽ bị ảnh hưởng. Điều đó buộc chúng tôi phải làm nông nghiệp có trách nhiệm và minh bạch”, ông Thọ chia sẻ.
Không dừng lại ở đó, ông Thọ còn mạnh dạn thử nghiệm gần 5 sào sầu riêng ứng dụng Internet of Things (IoT) để đo độ ẩm, điều chỉnh tưới tiêu tự động, đưa công nghệ vào từng gốc cây. Toàn bộ quy trình sản xuất được số hóa, giúp tiết kiệm công sức, tăng năng suất và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Ý tưởng đưa sầu riêng lên sàn thương mại điện tử ra đời khi ông Thọ cùng chính quyền xã Ea Knuếc và các đơn vị hỗ trợ tổ chức livestream bán sầu riêng. Ông Thọ bày tỏ niềm vui khi được bà Ngô Thị Minh Trinh, Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc, đồng hành và trực tiếp tham gia bán sầu riêng “qua mạng” cùng nông dân.
Chỉ trong hơn một giờ phát sóng, chương trình đã bán được hơn 60 tấn sầu riêng, thu hút hơn 700.000 người tiếp cận, 150.000 lượt xem trực tiếp, 2.400 bình luận và 58.000 lượt yêu thích trên các nền tảng TikTok và Facebook “Nông sản bốn mùa Đắk Lắk”, “Sầu riêng Ami Kâo”.
Bà Amí H’Ngăm (73 tuổi, trú xã Ea Knuếc).
Bà Amí H’Ngăm (73 tuổi, trú xã Ea Knuếc) được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đắk Lắk tặng bộ thiết bị livestream trong ngày hội “Bình dân học vụ số” tổ chức tại địa phương. Từ thiết bị này, trong mùa sầu riêng vừa qua, bà Amí H’Ngăm được người thân hỗ trợ “lên sóng” livestream bán sầu riêng của gia đình.
“Ban đầu tôi run lắm, mắt cũng kém, đọc chữ không rõ nên được con cháu hỗ trợ. Khi quay clip bán hàng, rất nhiều người đã liên hệ mua sầu riêng, tôi rất bất ngờ. Nếu có cơ hội, mùa vụ sang năm tôi cùng gia đình lại “lên mạng” bán sầu riêng”, bà Amí H’Ngăm vui vẻ nói.
Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc Ngô Thị Minh Trinh chia sẻ, hơn 60 tấn sầu riêng bán được chỉ là con số nhỏ so với hàng chục nghìn tấn xuất khẩu mỗi năm, nhưng bài học để lại là rất lớn. Khi có công nghệ đồng hành, nông dân nhận thấy giá trị và thương hiệu nông sản mình làm ra, đồng thời mang lại trải nghiệm mua sắm minh bạch cho người tiêu dùng.
“Kết quả của lần đầu livestream rất tích cực, có sự lan tỏa nhất định và gửi đi thông điệp đến người dân, những người đam mê ngành sầu riêng. Qua đó, người nông dân sẽ không còn phụ thuộc vào 1-2 thị trường, mà phải mở rộng ra nhiều thị trường hơn để phát triển ngành hàng một cách bền vững”, bà Trinh kỳ vọng.
Ảnh: Thúy Diễm, nhân vật cung cấp