Tác giả 'Đồng tiền xương máu' ra hồi ký

Hồi ký Chua ngọt đời văn sẽ được nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn giới thiệu ngày 25/11, cùng tiểu thuyết Kẻ khôn hơn vua. Ông cho biết tuổi đã cao, muốn sớm ra mắt sách để đúc kết những chiêm nghiệm một đời viết lách. Ông không coi đây là cuốn hồi ký mà như cuộc trò chuyện với các phóng viên, nhà báo, tác giả.

11 bài đề cập những vấn đề được các thế hệ tác giả quan tâm, như: Nhà văn có thể sống bằng nghề?, Nhuận bút khủng từ sách dịch ra nước ngoài, Nên có cách để nhà văn bớt yếu thế. Theo ông Nguyễn Mạnh Tuấn, viết cũng cần năng khiếu nhưng mỗi cây bút nên hiểu rõ về lao động văn chương để cống hiến được lâu dài. Vì vậy ở tuổi 80, ông chưa dừng sự nghiệp sáng tác. Ngoài ra, ông nhắc đến "sự hoang tưởng" của nhiều nhà văn, nói người viết cần lãng mạn nhưng không được ảo tưởng.

Trong cuộc phỏng vấn của nhà văn Trần Quốc Toàn, lúc được hỏi suy nghĩ về việc giới văn chương tổng kết nhà văn Việt Nam chỉ có hai người sống thoải mái được bằng nghề là Nguyễn Nhật Ánh và Nguyễn Mạnh Tuấn, ông cho rằng dù là chính thức hay tin đồn, con số này quá ít. Nếu không lý giải đúng, lao động nhà văn ở nước nhà sẽ là ''loại lao động rẻ mạt nhất trong các ngành nghề lao động tồn tại hiện nay''.

Trong mấy năm đầu tập tành viết, ông từng có tham vọng sách được xuất ngoại, để tên tuổi nhà văn Việt bước ra thế giới, ''trở thành triệu phú USD''. Chỉ khi quyết định chọn thử sống bằng công việc, ông mới ngộ ra nghề văn chương càng ít hoang tưởng, con đường sáng tác càng thoáng. ''Tôi viết văn chỉ với mục đích sống bằng nghề và vì một xã hội tốt đẹp hơn nên luôn bắt đầu từ mức thấp nhất, vừa với sức mình để còn đi đường dài'', ông nói.

''Cái nghề này, bệnh tưởng hết nhưng sự cám dỗ về ảo tưởng vẫn mãi mãi còn, nên cứ phải tỉnh táo đến hơi thở cuối cùng'', nhà văn cho hay. Theo ông, viết gì cũng bắt đầu từ A B C để thấy cuộc sống luôn là người thầy, khiến bản thân phải học đến hết đời, nhằm kìm hãm thái độ coi bản thân mình hơn ai.

Ngoài sáng tác văn chương, sự nghiệp của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn ghi dấu ấn với loạt kịch bản điện ảnh, phim truyền hình. Hầu hết tác phẩm đều được viết theo đơn đặt hàng, giúp ông thêm thu nhập để sống bằng nghề. Tuy nhiên, xu hướng này vốn không được giới văn học coi trọng.

Ở bài Rửa tay gác bút, trả lời nhà thơ Lê Thiếu Nhơn, ông Nguyễn Mạnh Tuấn nói bản thân từng bị nhiều nhà văn miệt thị, cho là viết vì tiền. Những năm 1970, lúc còn là thợ, ông và các cây bút nghiệp dư ở các tỉnh miền Bắc thường được mời tham gia những trại viết do Hội Văn nghệ địa phương hoặc Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Tại đây, ban tổ chức hay mời những nhà văn nổi tiếng đến giảng hoặc trao đổi kinh nghiệm sáng tác. Trong nhiều điều được các thầy dạy, ông nhớ câu: ''Các bạn đừng bao giờ viết theo đơn đặt hàng, mà hãy viết bằng cảm xúc, nhận thức, mệnh lệnh của trái tim''.

Thời điểm ấy, nhà văn có quan điểm trái lời thầy, rằng có đơn đặt hàng là có việc làm, từ đó sinh ra thu nhập, đồng thời thể hiện sự tín nhiệm nhất định của bộ phận xã hội. Vì vậy, ông vẫn nhận các đơn đặt hàng sáng tác, song chú trọng viết thế nào để ''trái tim và bộ não của mình vẫn chủ đạo'', không vì tiền mà tùy tiện. Nhà văn thừa nhận bản thân chưa dũng cảm nên cuối đời, ông mới dám nói ra.

Xen kẽ những dòng tự sự là các cuộc đối thoại của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn cùng nhiều bạn bè, đồng nghiệp. Giọng kể của ông thẳng thắn, không ngại nhắc đến các vấn đề như cơ chế nhuận bút từ năm 1990 trở ra, khó khăn của nhà văn khi mang sản phẩm đến với các nhà xuất bản, phong trào tặng sách nở rộ khiến văn hóa viết ''trăm hoa đua nở''.

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn cho rằng ông Nguyễn Mạnh Tuấn có trải nghiệm văn chương xứng đáng để ''hồi'' và ''ký''. Qua cuốn sách, người đọc có thể thấy sinh hoạt văn chương một thời cùng những thăng trầm của tác giả. Lê Thiếu Nhơn cho biết nể phục trí nhớ của nhà văn khi ông thuật lại chính xác giọng điệu, ngôn ngữ từng người lúc trao đổi mà không cần ghi chép.

Nhà văn, nhà biên kịch Nguyễn Mạnh Tuấn, 80 tuổi, quê quán Sóc Sơn, Hà Nội, hiện sống ở TP HCM. Ông ghi dấu ấn với loạt tiểu thuyết Những khoảng cách còn lại (1980), Đứng trước biển (1982), Cù lao tràm (1984). Các sáng tác của ông phản ánh bối cảnh xã hội thông qua số phận con người, gây tiếng vang trên văn đàn.

Nhà văn còn viết nhiều kịch bản phim điện ảnh như Biển sáng (1982), Xa và gần (1983, chuyển thể từ tiểu thuyết Những khoảng cách còn lại), Lưới trời (2004) - giải Bông Sen Bạc cho phim, Bông Sen Vàng hạng mục kịch bản ở Liên hoan phim Việt Nam, Nước mắt phương xa (2008). Bên cạnh đó, ông là tác giả của loạt kịch bản phim truyền hình Đồng tiền xương máu (1990), Người thầy (1993), Dấu chân tròn trong lũ (1998), Trái tim vuông (2000) và kịch bản sân khấu Trên cả trời xanh (1999), Ngôi nhà anh túc (2005).

Phương Linh