Cả nhà tôi đổ bệnh vì bị hàng xóm 'bắt nạt' bằng tiếng ồn

Nhiều năm sống chung với tiếng ồn, gia đình tôi từng tin rằng nhẫn nhịn là cách ứng xử văn minh.

Ngay trước cửa nhà, một nhóm người tập thể dục thường xuyên mở nhạc lớn, nói cười ồn ào vào những khung giờ lẽ ra cần sự yên tĩnh. Việc này không diễn ra một vài ngày hay một vài tuần, mà kéo dài năm này qua năm khác. Âm thanh lặp lại đều đặn, không có điểm dừng, như thể không gian sống của người khác chỉ là phông nền cho sinh hoạt của họ.

Gia đình tôi đã nhiều lần nhắc nhở. Ban đầu là góp ý nhẹ nhàng, sau đó là những đề nghị cụ thể về thời gian và âm lượng. Nhưng sự nhẫn nhịn không mang lại kết quả. Trái lại, tiếng ồn ngày càng trở nên "tự tin", như thể việc tồn tại lâu năm đã biến nó thành quyền mặc định.

Căng thẳng tích tụ theo thời gian. Từ những lời qua tiếng lại, mâu thuẫn có lúc leo thang thành to tiếng, thậm chí xảy ra xô xát nhẹ. Sau một lần được hòa giải, chúng tôi đã nói rõ:

Tiếng ồn kéo dài đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, giấc ngủ và tinh thần của các thành viên trong gia đình như thế nào, và chúng tôi đang phải điều trị bệnh vì tiếng ồn gây căng thẳng thần kinh đã diễn tiến bệnh mạn tính về hệ miễn dịch.

Người già mệt mỏi, trẻ nhỏ khó ngủ, người đi làm không thể tập trung, trạng thái căng thẳng kéo dài không có lối thoát.

Nhưng nghịch lý xảy ra ở chỗ: Sau khi biết rõ mức độ tổn hại mà tiếng ồn gây ra, hành vi gây ồn không giảm đi mà còn trở nên ngang nhiên hơn. Bởi họ đã hiểu rằng đây không còn là chuyện "phiền một chút", mà là thứ có thể trực tiếp làm tổn thương sức khỏe tinh thần của người khác và họ vẫn tiếp tục làm.

Khi một hành vi được thực hiện với đầy đủ nhận thức về hậu quả, câu hỏi không còn nằm ở ranh giới vô ý hay hữu ý. Nó chạm đến vấn đề sâu hơn: Ý thức con người ở đâu, và những hành vi mang tính ác ý như vậy sẽ được phân xử bằng điều gì, nếu không phải là pháp luật?

Nhìn rộng ra, ở nhiều khu dân cư hiện nay, tiếng ồn không còn là sự cố hiếm gặp, mà đã trở thành một thứ "nền âm thanh" buộc người ta phải sống chung. Nhạc thể dục mở từ sáng sớm, tiếng nói cười vang vọng hàng giờ ngay trước nhà, karaoke kéo dài bất kể ngày đêm, ngày thường hay cuối tuần.

Gần đây, tại không ít khu đô thị, một dạng tiếng ồn mới xuất hiện và nhanh chóng lan rộng: tiếng bóng đập dồn dập từ các hoạt động thể thao tự phát, đặc biệt là pickleball trong công viên nội khu, khu dân cư.

Không ai phản đối việc rèn luyện sức khỏe hay vận động cộng đồng. Nhưng khi các hoạt động này diễn ra sát nhà dân, trong thời gian dài, với tần suất dày đặc, tiếng động lặp đi lặp lại trở thành một dạng phát thải mà người xung quanh không có cách né tránh.

Khác với một buổi sinh hoạt ngắn hay một sự kiện có thời hạn, tiếng ồn dạng này mang tính liên tục, đều đặn và kéo dài. Nó xâm nhập vào đời sống riêng tư của người khác một cách thụ động nhưng dai dẳng, khiến việc "làm quen" hay "thích nghi" trở nên bất khả thi.

Những người bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn ban đầu thường chọn cách im lặng. Họ không muốn trở thành "người gây rắc rối". Họ sợ bị xem là khó tính, sợ phá vỡ hòa khí xóm giềng, sợ những xung đột không đáng có.

Sự im lặng ấy xuất phát từ mong muốn sống tử tế, nhưng lại dễ bị hiểu nhầm, hoặc bị lợi dụng như một sự đồng thuận. Khi không có phản ứng đủ mạnh, hành vi gây ồn được xem như "chấp nhận được". Từ đó, ranh giới bị đẩy xa dần: âm lượng lớn hơn, thời gian dài hơn, thái độ thách thức hơn.

Không gian công cộng dần bị chiếm dụng như không gian riêng. Quyền "được vui" của một nhóm người được đặt cao hơn quyền được yên tĩnh của những người xung quanh. Và trong trật tự đảo ngược ấy, người tuân thủ chuẩn mực lại trở thành thiểu số yếu thế.

Khi sự chịu đựng chạm ngưỡng, khi người tử tế buộc phải lên tiếng, nghịch lý xã hội xuất hiện. Nạn nhân của tiếng ồn lại trở thành đối tượng bị phán xét. Họ bị gán mác "khó tính", "không biết điều", "không hòa đồng".

Trong khi đó, người gây ồn thường được bênh vực bằng những lý lẽ quen thuộc: "có gì đâu mà căng", "ai cũng làm thế", "vui là chính", "không thích thì đi chỗ khác". Những câu nói tưởng chừng vô hại này thực chất là cách hợp pháp hóa việc xâm phạm không gian sống của người khác.

Ít được nhắc đến hơn, nhưng hậu quả âm thầm và dai dẳng nhất của tiếng ồn chính là sự xâm phạm sức khỏe tinh thần. Tiếng ồn kéo dài không chỉ gây mất ngủ hay khó chịu tức thời, mà còn bào mòn khả năng tập trung, gây căng thẳng mạn tính, lo âu, cáu gắt, suy giảm hiệu suất lao động và chất lượng sống.

Nó không bùng phát thành một sự cố rõ ràng, mà âm thầm ăn mòn sức chịu đựng của con người. Chính vì khó nhìn thấy và khó lượng hóa, tổn hại về sức khỏe tinh thần do tiếng ồn thường bị xem nhẹ. Nhưng việc buộc một cá nhân phải sống lâu dài trong trạng thái căng thẳng, mất kiểm soát không gian riêng tư của mình cũng là một hình thức xâm phạm quyền con người trong đời sống hiện đại.

Đặt hiện tượng này trong lăng kính xã hội học, tiếng ồn kéo dài không còn là mâu thuẫn sinh hoạt đơn thuần. Nó mang đầy đủ đặc điểm của một hình thức bắt nạt cộng đồng: lặp đi lặp lại, bất đối xứng quyền lực và gây tổn hại lâu dài cho nạn nhân.

Trong trường hợp này, tiếng ồn, dù đến từ âm nhạc, karaoke hay các hoạt động thể thao gây tiếng động liên tục - trở thành công cụ xâm lấn đời sống của người khác. Điều đáng lo ngại là hành vi này thường được bao bọc bởi vỏ bọc "sinh hoạt bình thường", "phong trào chung", khiến nạn nhân khó tìm được sự ủng hộ.

Một xã hội văn minh không đo bằng mức độ sôi động của âm thanh, mà bằng khả năng bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần của con người trong đời sống thường nhật.

Khi tiếng ồn được gọi đúng tên và xử lý đúng luật, đó không chỉ là thắng lợi của pháp quyền, mà còn là ranh giới cần thiết để sự tử tế không tiếp tục bị biến thành yếu đuối.

Hanah