Nhiều năm tuyệt vọng, gia đình bất ngờ tìm thấy mộ liệt sỹ tại triển lãm

Đã hơn nửa thế kỷ kể từ ngày nhận giấy báo tử, gia đình chị Nguyễn Thị Minh Thu, ở tỉnh Phú Thọ (Hòa Bình cũ), vẫn khắc khoải đi tìm mộ người bác ruột hy sinh năm 19 tuổi. Trong không gian trang trọng của Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước, chị bất ngờ nhìn thấy tên bác cùng với thông tin chi tiết về nơi chôn cất hiện lên trên màn hình tra cứu, và òa khóc.

Tia sáng từ dữ liệu mộ liệt sỹ

Sáng 12/9, hai mẹ con chị Thu rời quê từ sớm, chỉ định tranh thủ ghé thăm triển lãm. Theo sơ đồ, chị dạo quanh các gian trưng bày của các bộ, ngành trung ương. Khi ngang qua khu vực của Bộ Nội vụ, một tấm biển với dòng chữ "Tra cứu thông tin cán bộ đi B" khiến chị dừng lại.

"Ban đầu tôi cũng ngập ngừng, không dám hy vọng gì nhiều. Nhưng rồi nghĩ còn nước còn tát, tôi mạnh dạn nhờ tra thử tên bác", chị kể.

Người bác ruột của chị Thu nhập ngũ năm 1968, khi mới tròn 18 tuổi. Chỉ một năm sau, gia đình nhận được giấy báo tử, ghi rõ ông đã hy sinh ở chiến trường Tây Nam. Kể từ đó, qua mấy thế hệ, từ ông bà nội, bố mẹ rồi đến chị Thu, gia đình vẫn chưa biết được mộ phần của bác nằm ở đâu.

"Chúng tôi đã cố gắng tìm mộ bác từ ngày đó. Đến nay, dù đã tham gia rất nhiều hội nhóm tìm kiếm, dò hỏi khắp nơi và tra cứu mọi nguồn thông tin nhưng gần như vô vọng", chị nói. 

Gia đình thuộc diện chính sách, hồ sơ, bằng Tổ quốc ghi công đều được lưu giữ cẩn thận. Nhưng mỗi lần đi tìm, hành trình lại dừng ở ngõ cụt. Một người quen ở địa phương chuyên đi tìm mộ liệt sỹ từng nói bác chị có thể đã hy sinh trong một trận bom tập thể, mộ nằm trong một hố bom chung nên không thể định vị. Một cựu chiến binh ở TPHCM từng gửi thư tay ra báo rằng từng thấy tên bác trong danh sách nghĩa trang liệt sĩ ở tỉnh Tây Ninh cũ. Tuy nhiên, đó là thông tin cách đây 20 năm nên rất mơ hồ. 

Tại quầy tra cứu, khi nhập lại quê quán, lần đầu tiên chị Thu thấy mọi thông tin gần như trùng khớp: họ tên đầy đủ, đúng đơn vị chiến đấu, đúng quê. Chỉ có một chi tiết không khớp: cơ sở dữ liệu ghi ngày hy sinh là 12/4/1969, còn bằng Tổ quốc ghi công và giấy báo tử gia đình giữ lại là 30/3/1969. Mộ phần liệt sỹ hiện được quy tập tại một nghĩa trang ở Long An.

"Dù chưa thể khẳng định, tôi tin đến 90% đây chính là bác mình. Khi về nhà, chúng tôi đã nhờ người quen tra cứu trên hồ sơ gốc ở trung tâm lưu trữ và đã được xác nhận có thông tin như vậy. Chúng tôi cũng đã họp gia đình ngay trong tối hôm đó và quyết định sẽ sớm vào tận nơi để tìm mộ bác", chị kể.

Điều khiến chị xúc động hơn cả là dữ liệu lần này hiện rõ cả số mộ, hàng mộ, lô mộ và loại thông tin ghi trên bia - cho biết phần mộ có hài cốt. Đây là chi tiết chưa từng xuất hiện trong bất kỳ lần tra cứu nào trước đó.

"Sắp tới gia đình tôi sẽ vào tận nghĩa trang ở Long An để xác minh, rồi mới làm các bước tiếp theo", chị vẫn xúc động khi kể lại và cho biết thêm, hiện Cục Người có công (Bộ Nội vụ) đang hướng dẫn gia đình hoàn thiện các thủ tục cần thiết cho quá trình tìm kiếm, giám định gen hài cốt.

Ngỡ ngàng khi thấy thông tin mộ người em liệt sỹ đã mất

Sáng 13/9, trong lúc dạo qua các gian trưng bày tại triển lãm, ông Ngô Gia Minh (70 tuổi, trú tại Hà Nội) bỗng "như có một động lực ngầm thôi thúc" khi bước vào gian trưng bày của Bộ Nội vụ và thử tra cứu thông tin về người em họ - liệt sỹ Ngô Gia Cảnh.

Kết quả hiện lên khiến ông Minh vừa hạnh phúc vừa bối rối. Hệ thống ghi nhận phần mộ liệt sỹ Ngô Gia Cảnh đã được quy tập về Đồng Hỷ (Bắc Thái cũ) từ năm 2011 và có hài cốt.

"Trước đây, gia đình từng nhiều lần đi tìm mộ của em họ tôi nhưng suốt bao năm không có kết quả. Sau này mới biết có một phần mộ mang tên em đặt tại Nghĩa trang liệt sỹ Tam Sơn, hàng mộ thứ 5, mộ số 38. Nhưng đó chỉ là "mộ gió" để tưởng niệm, không có hài cốt.

Còn giờ hệ thống lại hiển thị mộ em tôi nằm ở nơi khác và có hài cốt, tôi thực sự rất bất ngờ. Nếu đúng như thông tin này thì đó sẽ là một hạnh phúc lớn lao cho cả gia đình", ông Minh xúc động nói.

Ngay sau khi có kết quả tra cứu, ông Minh đã được cán bộ tại gian hàng hướng dẫn liên hệ với cơ quan chức năng để thực hiện các thủ tục xác minh phần mộ liệt sỹ. 

Hy vọng khắc khoải thời hậu chiến

Đang nghỉ chân sau khi đi một vòng tham quan triển lãm, bà Nguyễn Thị Bính (Hà Nội) cùng chồng giật mình khi nghe chị Thu ngồi cạnh kể rằng vừa tìm thấy thông tin về người bác đã hy sinh. Biết có thể tra cứu dữ liệu về thân nhân từng tham gia kháng chiến, hai vợ chồng bà lập tức vội vã tới quầy tra cứu của Bộ Nội vụ.

"Bao nhiêu năm nay, chúng tôi đã tìm kiếm khắp nơi nhưng vẫn không biết phần mộ cậu ruột tôi ở đâu. Thực sự tôi rất hồi hộp, vì tìm cậu vốn là tâm nguyện lớn nhất của mẹ tôi. Cậu ra chiến trường khi tôi còn bé, không thể nhớ mặt, nhưng đến giờ tôi vẫn day dứt vì chưa tìm được mộ của cậu", bà Bính bối rối.

Tại quầy, anh Phan Duy Anh, cán bộ Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước (Bộ Nội vụ), nhẹ nhàng trấn an và hỗ trợ vợ chồng bà Bính tra cứu. Anh cho biết không phải trường hợp nào cũng có kết quả như mong đợi, nhưng vẫn sẽ cố gắng hết sức. Gần một giờ sau, dù đã tìm qua nhiều kho dữ liệu từ Bộ Nội vụ đến Bộ Quốc phòng, anh vẫn không thể tìm được manh mối nào về mộ người cậu của bà Bính.

"Nhìn ánh mắt đầy kỳ vọng của nhiều thân nhân, tôi luôn mong có thể mang đến cho họ một chút manh mối về người thân. Nhưng cũng phải thừa nhận rằng, đôi khi phải có duyên mới tìm được", anh Duy Anh chia sẻ.

Anh cho biết mỗi ngày có hàng trăm lượt người đến quầy thông tin tại gian trưng bày của Bộ Nội vụ tra cứu. Lượng thông tin về liệt sĩ lớn, nhưng số trường hợp tìm được mộ thì lại khá hiếm.

"Khó nhất là giấy tờ nhiều khi không thống nhất: bằng Tổ quốc ghi công, giấy báo tử, hồ sơ đơn vị… mỗi nơi một kiểu, có khi tên đệm khác, tên gọi ở nhà khác. Có người nắm thông tin đơn vị của thân nhân cũng không chính xác. Những gia đình có duyên, may mắn mới tìm được, còn không thì rất tiếc", anh nói.

Hiện nay, Trung tâm lưu trữ quốc gia III đang lưu giữ 72.000 hồ sơ của cán bộ đi B. Người dân có thể tra cứu dữ liệu thông tin về cán bộ đi B tại địa chỉ: http://www.luutru.gov.vn/hosodiB/. 

TS Trần Việt Hoa, Giám đốc Trung tâm cho biết: "Công tác lưu trữ không dừng lại ở việc bảo quản tài liệu, thông tin. Quan trọng hơn, đó là hành trình đưa tài liệu trở về với cộng đồng, để ký ức không bị lãng quên. 

Chúng tôi phải chạy đua với thời gian để kịp trao lại hồ sơ tới những cán bộ đi B còn sống. Tôi mong muốn, cùng với sự chung tay của xã hội, sẽ có thêm nhiều cuộc gặp gỡ tốt đẹp, ý nghĩa, để những ký ức ấy được tiếp nối và lan tỏa", Giám đốc Trung tâm lưu trữ quốc gia III nhấn mạnh. 

Hằng Nguyễn