Ngôi cổ tự và câu chuyện nhà sư thường mua cá tươi về nấu cháo chăm mẹ

Hình ảnh buổi sớm mai tại chùa Từ Hiếu (hay còn gọi là Tổ đình Từ Hiếu), ngôi cổ tự nằm trên đường Lê Ngô Cát, thuộc Tổ dân phố Dương Xuân Thượng 3, phường Thủy Xuân, thành phố Huế.

Theo các tư liệu Phật giáo và lịch sử triều Nguyễn, chùa Từ Hiếu ban đầu là am An Dưỡng do hòa thượng Nhất Định (1784-1847) lập ra vào năm 1843. Ông vốn là Tăng cang chùa Giác Hoàng trong Hoàng cung Huế, nhưng đã xin về vùng đồi núi này để tịnh tu và nuôi dưỡng mẹ già.

Tương truyền, khi tu hành tại am An Dưỡng, vì thương mẹ già ốm nặng, nhà sư thường ra chợ mua cá tươi về nấu cháo bồi dưỡng cho bà, mặc người đời đàm tiếu. Cảm kích trước tấm lòng của hòa thượng Nhất Định, vua Tự Đức đã ban Sắc tứ Từ Hiếu tự.

Bên trong chánh điện của chùa Từ Hiếu. Đây là nơi các tăng ni, Phật tử và du khách đến dâng hương, cúng bái, cầu nguyện và hành lễ, nhất là vào các ngày rằm hàng tháng, lễ Vu Lan, tết cổ truyền dân tộc,...

Năm 1848 chùa được hòa thượng Hải Thiệu - Cương Kỷ (1810-1898) xây dựng quy mô hơn dưới sự hỗ trợ của triều đình, quan thái giám và Phật tử.

Khu vực sân trước chánh điện có hai nhà bia hình lục giác. Nội dung bia ghi lại lịch sử hình thành và danh sách những người đóng góp xây dựng, mở rộng chùa Từ Hiếu.

Ở bên trái chánh điện có 2 ngôi mộ hình trụ tháp, trong đó một cái cao 7 tầng, là nơi hòa thượng Nhất Định, người sáng lập ra chùa Từ Hiếu yên nghỉ.

Trong khu vườn mộ bên phải chùa, có một lăng mộ được xây dựng mô phỏng theo lăng vua Khải Định. Đây là nơi yên nghỉ của người có công mở rộng chùa Từ Hiếu, hòa thượng Cương Kỷ.

Chùa Từ Hiếu còn nổi tiếng khi gắn liền với cuộc đời thiền sư Thích Nhất Hạnh. Năm 16 tuổi, ông xuất gia tu hành tại đây, sau nhiều giai đoạn, thiền sư trở lại chùa rồi viên tịch vào ngày 22/1/2022.

Khu vực thất Lắng Nghe, nơi thiền sư Thích Nhất Hạnh an dưỡng trong giai đoạn cuối đời. Hiện nay, một phần xá lợi của ông được thờ tại đây.

Nằm ngay trước mặt thất Lắng Nghe là mộ phần của các bậc tỳ kheo (hình tháp), cung nữ (ở giữa). Gần với chánh điện là mộ của 3 thái giám triều Nguyễn, những người có nhiều đóng góp trong việc xây dựng chùa Từ Hiếu.

Mộ phần 3 vị thái giám triều Nguyễn có đóng góp lớn cho việc xây dựng chùa Từ Hiếu đã từng hư hỏng, xuống cấp, nay được tu sửa, chỉnh trang lại.

Nằm trong khuôn viên chùa Từ Hiếu còn có khu nghĩa trang thái giám triều Nguyễn, với 25 phần mộ và được bao quanh bởi tường thành.

Khu lăng mộ này được chia làm 3 bậc tương ứng với vai trò và sự đóng góp khác nhau của các quan thái giám.

Theo một vị sư đang tu tập tại chùa Từ Hiếu, trong số 25 ngôi mộ, có 2 mộ gió không có thi hài. Hầu hết các ngôi mộ còn lại có bia khắc tên tuổi, quê quán, pháp danh, chức vụ và ngày mất.

Đặc biệt, duy nhất một ngôi mội được sơn khác màu, trên bia có khắc: Hoàng triều Cung giám viện, quản vụ Nguyễn Hầu, người ở thôn Nhi, xã Hoàng Công, tổng Hoàng Công, huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Nội; mất ngày 15 tháng Giêng năm Khải Định thứ V (1920).

Trong ngày cuối tham gia khóa tu Vu Lan báo hiếu tại chùa Từ Hiếu, chị Khả Chi (29 tuổi trú tại Hà Nội) đã đến thăm khu nghĩa trang và cầu nguyện trước tấm bia đá ở cổng chính giữa.

Tấm bia này được dựng từ năm 1901, nội dung do Cao Xuân Dục soạn, ghi lại những tâm sự của thái giám triều Nguyễn.

Theo tục lệ, hằng năm cứ đến rằm tháng 11, chùa Từ Hiếu lại tổ chức ngày giỗ chung để tưởng nhớ các thái giám đang yên nghỉ ở đây.

Ngày nay, Tổ đình Từ Hiếu nằm ẩn mình dưới những bóng thông cổ thụ, trước mặt có các hồ nước, dòng suối chảy róc rách. Ngôi cổ tự được nhiều người yêu thích bởi cảnh quan, nét kiến trúc mang đậm chất Huế xưa.

Vị trí chùa Từ Hiếu trên bản đồ (Ảnh: Google Maps).

Dân Trí