Xuất khẩu nông nghiệp đặt mục tiêu 100 tỷ USD

Chia sẻ tại Hội nghị đối thoại với nông dân 2025 sáng 10/12 ở Hà Nội, Thủ tướng cho rằng trong suốt 40 năm đổi mới, nông nghiệp, nông dân và nông thôn luôn là trụ đỡ của nền kinh tế, góp phần ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm an sinh. Khu vực này đã giúp đất nước thoát nghèo, hoàn thành các mục tiêu thiên niên kỷ và xây dựng được thương hiệu nông sản có uy tín trên thị trường quốc tế.

Theo Thủ tướng, Việt Nam đang bước sang giai đoạn thu nhập trung bình cao, với mức bình quân đầu người dự kiến vượt 5.000 USD năm 2025. Để tiến tới mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045, nông nghiệp phải chuyển đổi dựa trên ba trụ cột: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Số liệu 11 tháng của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho thấy xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 64 tỷ USD, tăng 12,6% và vượt kỷ lục năm 2024. Kết quả này cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn nếu Việt Nam chuẩn hóa sản xuất, mở rộng thị trường và nâng cấp hạ tầng.

Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành thống nhất hành động, từ hoàn thiện thể chế, đầu tư hạ tầng chiến lược đến triển khai hiệu quả 17 hiệp định thương mại tự do với hơn 60 nền kinh tế. Giao thông - chiếm gần một nửa vốn đầu tư công, được ông nhấn mạnh là nền tảng giảm chi phí logistics và tăng sức cạnh tranh của nông sản. Cùng với đó, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chống gian lận thương mại phải trở thành chuẩn mực khi Việt Nam hội nhập sâu hơn.

Để nâng chuẩn chất lượng và bảo đảm minh bạch thị trường, Chính phủ sẽ thúc đẩy xây dựng hệ thống dữ liệu nông nghiệp - môi trường, áp dụng truy xuất nguồn gốc toàn quốc và phát triển lực lượng lao động nông thôn có kỹ năng số. Các chính sách tín dụng, bảo hiểm nông nghiệp và thu hút người trẻ trở về làm nông được xem là yếu tố quyết định sức sống lâu dài của khu vực này.

Tuy nhiên, để các định hướng này đi vào thực tế, Thủ tướng cho rằng cần xử lý ngay các biến động đang tác động trực tiếp đến nông dân, trong đó, lúa gạo là ngành chịu ảnh hưởng rõ nhất thời gian qua.

Tại hội nghị, ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch HĐQT Intimex kiêm Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho biết giá trị nông sản tăng mạnh với biên lợi nhuận cao ở sầu riêng, cà phê, tiêu và gạo. Dù vậy, nông dân vẫn đối mặt rủi ro lớn. Philippines - một thị trường chủ lực ba lần thay đổi chính sách từ đóng cửa nhập khẩu, mở hạn ngạch 300.000 tấn rồi tiếp tục tạm dừng, khiến giá gạo Việt Nam liên tục biến động.

Ông Nam đề nghị Nhà nước cho phép các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhà nước tham gia thu mua để tránh việc gạo chất lượng cao phải bán giá thấp; đồng thời mở rộng thị trường sang Tây Á - nơi có hơn 600.000 kiều bào có thể hỗ trợ tiêu thụ.

Ở góc độ quản lý, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa nhận xuất khẩu gạo gặp khó từ phía Philippines nhưng nhấn mạnh nhu cầu toàn cầu khoảng 60 triệu tấn mỗi năm vẫn tạo không gian lớn cho Việt Nam. Với 7-8 triệu tấn xuất khẩu, Việt Nam vẫn duy trì vị thế. Ông khuyến nghị doanh nghiệp chủ động hơn tại châu Phi và Đông Nam Á, đồng thời kỳ vọng chương trình một triệu ha lúa chất lượng cao sẽ mở đường vào thị trường Nhật Bản từ năm 2025. Bộ cũng cho biết 34 trường nghề trực thuộc sẵn sàng đào tạo theo nhu cầu doanh nghiệp để cung cấp lao động chất lượng cao cho các chuỗi sản xuất mới.

Thủ tướng cho biết nhiều quốc gia Trung Đông, Mỹ Latinh và châu Phi sẵn sàng dành quỹ đất để Việt Nam hợp tác sản xuất nhằm bảo đảm an ninh lương thực. Ông đề nghị doanh nghiệp tận dụng "thời điểm vàng" này, đồng thời giao Bộ Công Thương dẫn dắt triển khai các cam kết thương mại và hỗ trợ mở rộng đầu ra bền vững.

Về trách nhiệm bảo vệ người trồng lúa, Thủ tướng khẳng định Nhà nước phải mua dự trữ khi giá xuống để bình ổn thị trường và giúp nông dân yên tâm sản xuất. Ông yêu cầu Vinafood 1 và Vinafood 2 chủ động tham gia thu mua, tránh để nông dân "bơ vơ" trong bối cảnh lúa có vòng đời chỉ bốn tháng. Liên quan đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, ông đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát vốn và tháo gỡ vướng mắc để triển khai đúng tiến độ.

Ở góc độ chất lượng nông sản, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết từ 1/1/2026 sẽ thí điểm quản lý truy xuất nguồn gốc với sầu riêng - áp dụng cả thị trường nội địa và xuất khẩu, nhằm loại bỏ sản phẩm không an toàn và ngăn chặn tồn dư chất cấm như cadimi hay vàng O. Đến cuối năm 2026, toàn bộ nông, lâm, thủy sản xuất khẩu đều phải có truy xuất nguồn gốc.

Bộ cũng đặt mục tiêu giảm phụ thuộc nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu - hiện chiếm 70-80% nhu cầu. Bộ trưởng Thắng cho biết Bộ đang làm việc với các doanh nghiệp lớn như Hùng Nhơn, Tân Long và đề nghị địa phương phối hợp xây dựng vùng nguyên liệu, giúp người chăn nuôi chủ động nguồn cung và giảm chi phí.

Thi Hà