Xúc tiến đầu tư, hợp tác công nghệ với Nhật Bản trong phát triển vùng lúa chất lượng cao
Sáng 12/12, tại thành phố Cần Thơ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam phối hợp với Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản tổ chức Hội nghị trực tiếp và trực tuyến xúc tiến đầu tư FDI vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn với chủ đề: Xúc tiến đầu tư, hợp tác công nghệ với Nhật Bản trong phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long (thuộc Đề án 1 triệu ha lúa).
Sự kiện hướng tới thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác đầu tư về công nghệ thương mại giữa Việt Nam và Nhật Bản trong phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long, với một số trọng tâm: tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp, các nhà đầu tư và các tổ chức khoa học công nghệ Nhật Bản trong sản xuất, chế biến, thương mại, cơ giới hóa và thị trường tín chỉ carbon. Kết nối doanh nghiệp hai nước trong ứng dụng công nghệ AI, Big Data, hệ thống MAV, quản lý đất, nước, khí thải và cảm biến thông minh. Phát triển kinh tế tuần hoàn, xử lý phụ phẩm, giảm phát thải methane trong sản xuất lúa. Tăng cường hợp tác đào tạo, phát triển hệ thống lúa gạo và nguồn nhân lực.
Tại hội nghị, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) mời gọi các nhà doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư tài chính xanh và công nghệ tín chỉ carbon; công nghệ cơ giới hóa chính xác và tiết kiệm tài nguyên; kinh tế tuần hoàn và công nghệ xử lý phụ phẩm.
Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Việt Nam đang thí điểm cơ chế chi trả tín chỉ carbon. Đây là thị trường mới mẻ với doanh thu tiềm năng từ việc giảm phát thải. Việt Nam mong muốn các tập đoàn tài chính Nhật Bản như Green Carbon tham gia thiết lập hệ thống đo đếm - báo cáo - thẩm định (MRV) minh bạch và hiệu quả, đảm bảo tín chỉ carbon lúa gạo Việt Nam đạt chuẩn giao dịch quốc tế.
Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế cho rằng mục tiêu Đề án 1 triệu ha lúa là giảm lượng nước tưới 20% và giảm phân bón hóa học 30%. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp như Satake, Yanmar, Kubota,… mở rộng các dây chuyền sản xuất máy móc nông nghiệp thông minh, áp dụng công nghệ tưới khô xen kẽ (AWD) và cơ giới hóa đồng bộ từ khâu gieo sạ đến thu hoạch. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng mong muốn các nhà đầu tư như: Chitose, Kanadevia đầu tư vào nhà máy sản xuất than sinh học (biochar) và phân bón hữu cơ từ rơm rạ, biến chất thải nông nghiệp thành nguồn vật liệu cải tạo đất, hoàn thiện chu trình sản xuất khép kín.
Việt Nam đặt mục tiêu đến cuối năm 2026 sẽ sản xuất được khoảng 350.000 ha đến 400.000 ha lúa chất lượng cao phát thải thấp. Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam sẽ ưu tiên lựa chọn và triển khai thí điểm ngay các mô hình công nghệ của Nhật Bản trong vụ Đông Xuân 2025 - 2026 tại các vùng nguyên liệu trọng điểm của Đề án 1 triệu ha lúa. Vì vậy, mong muốn nhà đầu tư Nhật Bản tham gia thí điểm cùng Việt Nam ngay từ vụ lúa Đông Xuân 2025 – 2026. Sau thí điểm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các địa phương sẽ tạo cơ chế tốt nhất để mời gọi các nhà đầu tư; hình thành khung pháp lý, các chính sách hỗ trợ cho chương trình hợp tác.
Đề án 1 triệu ha lúa được ví là cuộc cách mạng nông nghiệp lần thứ 3 của Việt Nam, nhằm tổ chức lại sản xuất lúa theo hướng hiện đại, bền vững; giảm phát thải khí nhà kính 15 – 20%; tăng thu nhập cho nông dân từ 10 – 15%; giảm thất thoát sau thu hoạch dưới 10%; hình thành thương hiệu và chuỗi giá trị “gạo xanh – gạo phát thải thấp”.
Cuộc cách cách mạng nông nghiệp lần thứ 3 không chỉ về năng suất mà còn phải xanh hơn, ít phát thải hơn và giá trị hơn; kiến tạo hệ sinh thái sản xuất mới: tổ chức nông dân (hợp tác xã) – liên kết chuỗi giá trị lúa gạo giảm phát thải – chuyển đổi số - thị trường carbon. Cốt lõi của cuộc cách mạng là tạo ra giá trị kinh tế-xã hội-môi trường cùng lúc.
Thông tin về kết quả sau 2 năm triển khai thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành 2 quy trình: quy trình canh tác lúa giảm phát thải và Đo đạc, báo cáo và thẩm định/xác minh khí phát thải (MRV). Sau khi triển khai thí điểm trên 11 điểm với trên 543 ha của 355 hộ tham gia cho thấy kết quả năng suất tăng trung bình 5,12 tạ/ha, thực hiện rút nước thành công 2 – 3 lần/vụ, kết quả đo đếm phát thải giảm 3,7 tấn CO2e/ha/vụ;…
Đến nay đã có 354.800 ha khai quy trình canh tác bền vững, giảm phát thải tại 6 tỉnh, thành; giảm lượng giống gieo sạ 70 – 100 kg/ha; 400 trong tổng số 620 hợp tác xã tham gia giai đoạn 1; hình thành chuỗi gạo xanh như Trung An, Tân Long,…
Tuy nhiên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận thấy cần nỗ lực hơn nữa trong đầu tư về kỹ thuật giảm phát thải, tổ chức sản xuất, khoa học công nghệ. Do đó, mong muốn Nhật Bản hỗ trợ Việt Nam thực hiện chương trình 1 triệu ha lúa từ công nghệ tiên tiến, tài chính xanh, đào tạo nhân lực cán bộ, khuyến nông viên, hợp tác xã và nông dân theo tiêu chuẩn quốc tế để cùng hướng tới mục tiêu “nông nghiệp xanh Việt Nam” cho thị trường toàn cầu.
Đồng bằng sông Cửu Long - là nơi vựa lúa của lớn cả nước, đang chịu tác động lớn của biến đổi khí hậu và nhu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức sản xuất, hiện đại hóa chuỗi giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong quá trình chuyển đổi này, sự hợp tác quốc tế giữ vai trò rất quan trọng, đặc biệt là hợp tác với Nhật Bản - quốc gia có nền nông nghiệp tiên tiến, quản trị hiệu quả, công nghệ cao và các tiêu chuẩn chất lượng hàng đầu.
Do đó, tại hội nghị, đại diện các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp ngành hàng lúa gạo Việt Nam cũng đề xuất nội dung mời gọi nhà đầu tư Nhật Bản tham gia Đề án 1 triệu ha lúa trong một số lĩnh vực: đào tạo, tập huấn nguồn nhân lực (cán bộ thực hiện báo cáo MRV); doanh nghiệp Nhật Bản tham gia sử dụng công nghệ nén rơm để cung cấp cho các nhà máy điện sinh khối; đầu tư hạ tầng khép kín để giải quyết nguồn nước, áp dụng kỹ thuật canh tác lúa ngập khô xen kẽ trong canh tác lúa; kêu gọi đầu tư nhà máy lúa gạo ở Cà Mau; đầu tư máy móc thiết bị để phục vụ công đoạn trong các tiêu chí giảm phát thải (đưa rơm ra khỏi đồng ruộng,...);…
Phó Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ – Trần Chí Hùng tin tưởng với sự hỗ trợ tích cực của Chính phủ Nhật Bản, Đại sứ quán, JICA và các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ mang đến nhiều cơ hội hợp tác phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và của cả nước. Đây là cơ sở để hai bên mở rộng hợp tác, cùng xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo bền vững, hướng đến phát triển xanh.
Ông Hagiwara Hideki, Phó Cục trưởng thuộc Văn phòng Bộ trưởng phụ trách môi trường, xuất khẩu và quan hệ quốc tế (Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản) khẳng định hội nghị là cơ hội tốt để các doanh nghiệp Nhật Bản lắng nghe trực tiếp về mối quan tâm và nhu cầu của các bên có liên quan của phía Việt Nam. Đây cũng là cơ hội để nhiều doanh nghiệp Nhật Bản có thể tham gia vào Chương trình 1 triệu ha lúa.
“Nhật Bản kỳ vọng lớn lao đối với thực hiện chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp. Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản sẽ hỗ trợ cao nhất cho những hoạt động này”, ông Hagiwara Hideki cho biết.
Nhật Bản hiện là nhà tài trợ ODA lớn nhất, nhà đầu tư lớn thứ ba, đồng thời là đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam. Trong lĩnh vực nông nghiệp, cơ chế đối thoại cấp Bộ trưởng, tầm nhìn chung và dài hạn hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản đã trở thành nền tảng quan trọng, xuất phát từ năm 2016. Tháng 9/2025, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Bộ trưởng Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản đã ký kết biên bản tầm nhìn chung và dài hạn hợp tác chiến lược giai đoạn 2026 - 2030, trong đó nhấn mạnh đến vai trò hợp tác công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao và phát triển nông nghiệp xanh.